Jak dobrze zrobić beton? Budowlane ABC

Jeżeli zdecydujemy się przygotować mieszankę betonową na budowie, to powinniśmy wiedzieć, że wcale nie jest to łatwe. Aby uzyskać beton dobrej jakości, należy właściwie dobrać proporcje składników i odpowiednio wykonać mieszankę betonową.

Jaki powinien być dobry beton?
Z betonu wykonuje się elementy nośne w budynku - fundamenty, stropy, schody - i dlatego powinien on przez długie lata bezpiecznie przenosić założone obciążenia. Jego najważniejszą cechą jest wytrzymałość. Określa ją klasa betonu - na przykład B 7,5, B 15, B 20. Im większa liczba, tym wyższa klasa, a więc i większa wytrzymałość betonu.
O jakości betonu decyduje także jego trwałość - odporność na czynniki niszczące: promienie słoneczne, mróz i uderzenia. Dobry beton nie pęka i nie kruszy się.









Od czego zależy jakość betonu?

Aby uzyskać beton dobrej jakości, należy właściwie dobrać proporcje składników i odpowiednio wykonać mieszankę betonową. Autor: Grzegorz Otwinowski

Rodzaje składników
Wytrzymałość betonu i konsystencja mieszanki zależą od rodzaju składników - cementu, kruszywa i wody oraz ich jakości i wzajemnych proporcji.

Cement. Najczęściej stosuje się cement portlandzki (CEM I), rzadziej cement portlandzki z dodatkami (CEM II) lub cement hutniczy (CEM III). Wytrzymałość betonu zależy od klasy cementu. Do betonów B 7,5 - B 20 stosuje się cementy klas 32,5 lub 42,5.

Uwaga! Cement nie powinien być zwietrzały (zawierać twardych grudek), bo to obniży jego wytrzymałość. Trzeba przechowywać go w suchym miejscu i zamkniętych workach.
Kruszywo. Należy stosować kruszywo o zróżnicowanych frakcjach, czyli różnej wielkości ziaren. Najczęściej używa się kruszywo drobne - piasek, i grube - żwir. Piasek powinien stanowić ponad 30% masy całego kruszywa.

Uwaga! Kruszywo nie powinno zawierać zanieczyszczeń: kawałków drewna, szkła, muszli, torfu, humusu (czyli ziemi roślinnej) oraz gruntów pylastych i ilastych. Wszelkie zanieczyszczenia trzeba usunąć. W tym celu piasek i żwir przesiewa się przez sita.

Woda. Najlepszą wodą zarobową jest woda pitna. Można stosować także wodę z jeziora, rzeki lub stawu. Taka woda nie powinna mieć gnilnego zapachu i zawierać zanieczyszczeń. Najlepiej sprawdzić jej przydatność w laboratorium budowlanym.

Proporcje składników
Beton powinien być wykonany według określonej receptury. Zwykle przy ustalaniu składu mieszanki betonowej korzysta się z norm, tablic. Na ich podstwie ustala się recepturę roboczą 1 m³ mieszanki.

Uwaga! Zbyt mała ilość cementu lub kruszywa obniży wytrzymałość betonu. Podobnie woda, dodana w nadmiernej ilości nie tylko upłynni konsystencję mieszanki betonowej, ale i osłabi beton. Lepiej więcej wody lać na beton niż do betonu.
Gęstej mieszanki betonowej nie należy rozrzedzać samą wodą, lepiej zrobić to zaczynem cementowym, czyli mieszaniną cementu i wody.

Przygotowywanie mieszanki
Właściwości mieszanki betonowej zależą także od sposobu jej przygotowania i ułożenia w deskowaniu oraz pielęgnacji betonu. Istotny wpływ na jakość betonu ma zatem:
- dokładność odmierzania składników - trzeba pamiętać, że zmiana receptury może zmienić właściwości betonu - wytrzymałość i konsystencję mieszanki;
- kolejność i sposób mieszania składników - składniki należy mieszać dokładnie i w odpowiedniej kolejności (najpierw piasek, żwir i cement, potem woda), tylko wtedy otrzymamy jednorodną mieszankę betonową;
- transport mieszanki do miejsca ułożenia - trzeba to zrobić tak, aby składniki mieszanki podczas transportu nie uległy rozdzieleniu i zanieczyszczeniu;
- układanie betonu - warto wiedzieć, że wysokość, z której będzie zrzucana mieszanka, nie może być zbyt duża (zwykle 1 m), aby nie nastąpiło rozdzielenie składników. Jeżeli przerwiemy betonowanie i będziemy je kontynuować następnego dnia, trzeba pamiętać o zapewnieniu przyczepności świeżego betonu. Można to zrobić, przeciągając drucianą szczotką po zaschniętej powierzchni poprzedniej warstwy betonu;
- zagęszczanie mieszanki betonowej - mieszankę trzeba zagęszczać po to, by dokładnie wypełniała deskowanie. W ten sposób usuwa się też nieporządane pęcherzyki powietrza, które osłabiają strukturę betonu. W czasie zagęszczania betonu trzeba uważać, by nie przesunąć prętów zbrojenia;
- pielęgnacja betonu - mieszanka betonowa powinna wiązać i twardnieć w odpowiednich warunkach, w przeciwnym razie obniży się wytrzymałość i szczelność betonu oraz zmniejszy jego odporność na czynniki zewnętrzne.
Świeżą mieszankę mniej więcej przez 12 godzin po ułożeniu trzeba chronić przed deszczem, który może rozmyć jej powierzchnię i wypłukać z niej cement.
Latem, w czasie silnych upałów, powinniśmy zabezpieczyć ją przed wiatrem i promieniami słonecznymi. Czynniki te przyspieszają odparowanie wody oraz twardnienie mieszanki i beton szybko pęka. Przez pierwsze 7 do 14 dni beton musimy zwilżać wodą. Przy temperaturze poniżej 10°C beton schnie wolno i nie trzeba go polewać wodą.
Zimą lub późną jesienią, gdy zaskoczą nas mrozy, nie można dopuścić, by woda w mieszance zamarzła. Dlatego trzeba zapewnić właściwą temperaturę mieszanki zarówno w trakcie jej przygotowania, jak i po ułożeniu.

Co trzeba znać, aby ustalić skład mieszanki betonowej?

Klasę betonu
Informację tę znajdziemy w opisie technicznym projektu architektoniczno-budowlanego. W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się jako warstwę podkładową chudy beton klasy B 7,5 (rzadziej B 10), a na elementy konstrukcyjne B 15 lub B 20 (rzadziej B 17,5).

Konsystencję mieszanki lub przeznaczenie betonu

W zależności od rodzaju konstrukcji, do której przeznaczony będzie beton, ustala się konsystencję mieszanki betonowej. W domach jednorodzinnych elementy konstrukcyjne wykonane są z mieszanki o konsystencji plastycznej, czasem półciekłej lub ciekłej. Jako warstwę podkładową stosuje się chudy beton o konsystencji wilgotnej lub gęstoplastycznej.
Konsystencję określa wykonawca, można też o nią zapytać doradcy technicznego w laboratorium budowlanym.

Pojemność betoniarki
Informacja ta jest niezbędna do ustalenia składu mieszanki betonowej na jeden zarób (jest to objętość mieszanki wykonana jednorazowo w betoniarce).

Kto ustali skład betonu?

Na budowie
Najczęściej przy budowie domu jednorodzinnego skład mieszanki betonowej ustala wykonawca. Musimy więc zaufać jego doświadczeniu i umiejętnościom. Niestety, zdarza się i tak, że nie są zachowane odpowiednie proporcje składników i w konsekwencji otrzymujemy beton złej jakości.

W laboratorium budowlanym

Aby mieć pewność, że składniki i ich proporcje będą dobrze dobrane, można zwrócić się o pomoc do laboratorium budowlanego (można je znaleźć na przykład przy wytwórni betonu). Skład mieszanki ustalany jest tu metodą doświadczalno-obliczeniową, na podstawie analizy laboratoryjnej składników. Laboratorium wydaje dokument, który powinien zawierać: przeznaczenie i klasę betonu, konsystencję mieszanki, rodzaje i ilości składników.
Za taką usługę trzeba zapłacić od 600 do 1000 zł.

Jak wykonujemy mieszankę betonową?
1. Mieszamy składniki betonu

Przy niewielkiej ilości betonu składniki możemy wymieszać w szczelnej skrzyni lub taczce ręcznie za pomocą łopaty. Równomiernie rozkładamy warstwę piasku, a na niej cement. Przegarniamy składniki do momentu, aż otrzymamy jednobarwną mieszaninę, i dosypujemy żwiru. Gdy mamy przygotowaną suchą mieszankę, dolewamy wodę i dokładnie mieszamy. Najczęściej jednak przy wykonywaniu betonu korzysta się z betoniarki. Kolejność łączenia składników jest nieco inna, gdyż ziarna cementu przykleiłyby się do wilgotnych ścianek betoniarki. Wlewamy więc do betoniarki część wody i wsypujemy cement. Stopniowo do zaczynu dosypujemy piasku i żwiru, dolewając jednocześnie resztę wody. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

2. Transportujemy mieszankę do miejsca ułożenia

Mamy dwie możliwości. Najczęściej na niewielkich budowach mieszanka transportowana jest taczkami. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka		Przy większych ilościach betonu bardzo praktyczne są podajniki lub kosze zasypowe, ale tylko wówczas, gdy na budowie jest dźwig. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

3. Układamy beton

Mieszankę na powierzchnię podłóg lub innych poziomych elementów wyrzucamy bezpośrednio z taczki lub za pomocą łopaty. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka		Przy betonowaniu elementów położonych poniżej poziomu terenu lub wąskich i wysokich, do układania mieszanki stosujemy rynny lub leje. Bardzo przydatne są wtedy kosze zasypowe. Mieszankę betonową o konsystencji plastycznej trzeba równomiernie rozprowadzać, rzadsza – o konsystencji ciekłej lub półciekłej – sama się rozpłynie i wypełni deskowanie. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

4. Zagęszczamy beton

Najczęściej mieszankę zagęszcza się ręcznie przez dziobanie stalowym prętem – sztychowanie. W ten sposób zagęszczamy 10-20-centymetrową warstwę mieszanki, ułożoną na przykład w deskowaniu fundamentów. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka		Beton możemy również zagęścić przez energiczne opukiwanie deskowania drewnianym kołkiem lub gumowym młotkiem. Pamiętajmy jednak: aby nie uderzać bezpośrednio w deskowanie, należy podłożyć drewnianą listwę. Metodę tę stosuje się zazwyczaj do zagęszczania mieszanki w elementach smukłych – ścianach i słupach. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka		Praktycznymi i skutecznymi urządzeniami do zagęszczania mieszanki są mechaniczne wibratory wgłębne lub przyczepne. Pierwsze stosuje się na przykład przy betonowaniu fundamentów, drugie – słupów. Gęstoplastyczne i wilgotne mieszanki zagęszczamy do momentu, aż pojawi się na ich powierzchni połysk, ciekłe – aż zacznie wydzielać się mleczko cementowe. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

5. Pielęgnujemy beton

Latem – zapewniamy właściwą wilgotność. Po upływie 12 godzin od ułożenia mieszanki beton polewamy wodą za pomocą konewki lub węża ogrodowego. Powinniśmy to robić rano i wieczorem, wtedy jego powierzchnia nie jest nagrzana. Inną metodą pielęgnacji, która nie wymaga codziennych zabiegów, jest nakrycie betonu folią, deskami lub pomalowanie jego powierzchni środkiem paroszczelnym. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka		Zimą – utrzymujemy właściwą temperaturę. Stwardniały beton przykrywamy plandeką, trocinami lub piaskiem. Możemy również pozostawić go w deskowaniu na dłuższy czas, niż jest to konieczne. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka		Zawsze – chronimy przed uszkodzeniami. Po upływie około 12 godzin na powierzchni betonowanego elementu układamy deski, po których możemy chodzić. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka