Jak można wykończyć ściany zewnętrzne?Trwała elewacja

Elewacja to wizytówka domu. Dla mieszkańców bardzo ważne jest, aby była ładna i długo pozostawała świeża. Oprócz funkcji estetycznej musi jednak przede wszystkim zabezpieczać budynek przed szkodliwym wpływem czynników atmosferycznych – przed wilgocią, deszczem, śniegiem, mrozem, wiatrem i palącym słońcem, a także przed niszczącym działaniem zanieczyszczeń chemicznych zawartych w powietrzu i wodzie deszczowej.

Jak można wykończyć ściany zewnętrzne?

Na ściany murowane wciąż najpopularniejszy jest tynk. Można nim wykończyć zarówno ściany jedno-, dwu-, jak i trójwarstwowe. Jeśli chcemy, aby ściany były kolorowe, można zastosować tynk barwiony lub przeznaczony do malowania – wtedy trzeba jeszcze dobrać farby elewacyjne. Szybkim sposobem na estetyczną elewację są różnego rodzaju oblicówki montowane na ruszcie.
W ścianach trójwarstwowych ściana osłonowa może pozostać nieotynkowana, ale pod warunkiem że jest  z cegieł lub kształtek elewacyjnych. Wszystkie te rozwiązania można wykorzystać w domach szkieletowych, choć najpopularniejsza jest oblicówka. Problemów z elewacją nie mają ci, którzy zdecydowali się na domy z bali. Stanowią one warstwę ostateczną – można je jedynie pomalować preparatem ochronnym i nadającym kolor (bejcą, lakierobejcą).

Jaka konstrukcja, jaka elewacja?

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Jakie elewacje można robić przez cały rok?

Niektóre tynki cienkowarstwowe dzięki użytym do produkcji domieszkom można układać w temperaturze zbliżonej do 0°C. Nie dotyczy to malowania otynkowanej powierzchni.
Malować trzeba w odpowiedniej temperaturze, nie w czasie deszczu czy mrozu. Tynkować i malować nie powinno się też w upały. Natomiast elewacje montowane na ruszcie można wykonywać praktycznie przez okrągły rok. Przy tego typu elewacjach nie ma żadnych prac mokrych, można je więc montować bez względu na to, o jakiej porze roku zakończymy budowę domu, nawet zimą przy niskiej temperaturze.

Jakich formalności wymaga remont elewacji?
Remont elewacji nie wymaga pozwolenia na budowę, chyba że budynek został wpisany do rejestru zabytków. Wtedy potrzebne jest nie tylko pozwolenie na budowę, ale także zezwolenie konserwatora zabytków. Ponadto pozwolenie na budowę jest potrzebne, jeśli remont elewacji jest połączony z ociepleniem ścian budynku o wysokości powyżej 12 m. Domy jednorodzinne zazwyczaj nie przekraczają tej wysokości, a zatem ani remont elewacji, ani ocieplenie budynku nie będzie wymagało pozwolenia na budowę, tylko zgłoszenia. Trzeba je złożyć w starostwie powiatowym co najmniej 30 dni przed planowanym rozpoczęciem robót. W zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia. Trzeba też dołączyć oświadczenie o prawie do nieruchomości.
Jeśli budynek stoi bezpośrednio przy granicy, musimy uzyskać zgodę sąsiada na wejście na jego działkę w celu wykonania prac remontowych oraz ustalić z nim termin i warunki wykonania robót. Gdyby sąsiad nie wyraził zgody na wejście na jego posesję, można wystąpić do starosty o wydanie decyzji, która zawierałaby stosowne zezwolenie i określała warunki korzystania z sąsiedniej nieruchomości.

Jeśli przy okazji remontu domu stojącego w granicy działki wyrządzimy sąsiadowi jakiekolwiek szkody (zniszczymy ogród, pobrudzimy elewację jego domu), będziemy je musieli naprawić. Autor: Andrzej Szandomirski

Elewacje murowane

Z czego murować?
Do wyboru mamy ceramiczne cegły elewacyjne zwane licowymi, cegły klinkierowe i wapienno-piaskowe (silikaty). Wykończenie elewacji tego typu materiałami lepiej uwzględnić już podczas projektowania konstrukcji domu. Najłatwiej bowiem wymurować taką elewację, gdy ściany domu są trójwarstwowe, a warstwa zewnętrzna jest jednocześnie elewacją. Jeśli wykonuje się obmurówkę istniejącego domu, trzeba się liczyć z dodatkowymi pracami i większymi kosztami. Zwykle wymaga to dobudowania fundamentu lub wykonania belki podwalinowej, żeby było na czym oprzeć mur z cegieł.
Cegły licowe i klinkierowe mogą być pełne lub drążone. Mają małą nasiąkliwość (licowe 6-12%, klinkierowe poniżej 6%), są więc bardzo odporne na złe warunki atmosferyczne. Nie zmieniają koloru pod wpływem światła i są niepalne.
Zawdzięczają to temu, że do ich produkcji używa się wysokiej jakości odmian gliny odpowiednio sezonowanej. Cegły klinkierowe mają wszystkie powierzchnie spieczone, cegły licowe tylko dwa boki. Oba rodzaje mogą być szkliwione lub angobowane.
Silikaty to cegły z naturalnych surowców – wapna i piasku. Elementy elewacyjne często mają powierzchnię o fakturze przypominającej kamień łupany. Mogą być białe lub barwione. Białe można pomalować.

Cegły licowe i klinkierowe mogą mieć różne faktury i kolory, dzięki czemu można je dobrać do stylistyki każdego domu. Autor: Andrzej Szandomirski

Uwaga! Ostateczny kolor ścian silikatowych ustala się dopiero po mniej więcej roku od wymurowania.

Autor: RÖBEN CERAMIKA BUDOWLANA		Autor: GOZDNICA		Autor: HANSON

Jak murować, jak spoinować?
Popularne jest murowanie jednoetapowe – stosuje się wtedy zaprawy „dwa w jednym” umożliwiające jednoczesne murowanie i spoinowanie. Spoiny między cegłami wypełnia się zaprawą, a następnie od strony zewnętrznej nadaje się im odpowiedni kształt. Stosując ten sposób murowania, oszczędza się czas.
Lepsze efekty – czystą i estetyczną elewację – uzyskuje się, spoinując mur już po jego wzniesieniu.
Ze względów oszczędnościowych wiele osób decyduje się na samodzielne przygotowanie zaprawy. Wtedy trzeba szczególnie zwrócić uwagę na rodzaj użytego cementu – nie może to być cement z dużą zawartością popiołów hutniczych, gdyż zawierają one sole, które uwalniają się pod wpływem wody i często powodują trudne do usunięcia wykwity. Trzeba również zwrócić uwagę na rodzaj użytego wapna. Najbezpieczniej jest stosować gotowe mieszanki, w których jest wapno hydratyzowane lub trasowe.

Uwaga! Ponieważ odcień cegieł z różnych palet może się nieznacznie różnić, podczas murowania zaleca się branie materiałów co najmniej z kilku palet jednocześnie. Tylko wtedy elewacja będzie miała jednorodną kolorystykę.

Osobne murowanie i osobne spoinowanie wymaga cierpliwości, ale w efekcie uzyskujemy czystą i estetyczną elewację. Autor: SILKA		Kolor i szerokość spoin mogą mieć duży wpływ na końcowy efekt. Na przykład jaśniejsza spoina przy ciemnej cegle rozjaśni dom i wprowadzi wyraźny rysunek na elewacji. Autor: RÖBEN CERAMIKA BUDOWLANA

Autor: RÖBEN CERAMIKA BUDOWLANA		Autor: RÖBEN CERAMIKA BUDOWLANA

Nie zapomnij o...

...wentylacji
Jeśli ściana trójwarstwowa będzie wykonywana ze szczeliną wentylacyjną i ocieplona wełną mineralną, w warstwie elewacyjnej muszą być pozostawione otwory wentylacyjne. Umożliwią one wymianę powietrza i ewentualne osuszenie izolacji i ściany osłonowej od wewnątrz. W tym celu w spoinach pionowych na dole ściany nad izolacją poziomą i pod okapem umieszcza się kratki wentylacyjne w rozstawie co mniej więcej 1 m. Powinno się je też zostawiać pod i nad otworami okiennymi (w ścianach trójwarstwowych z warstwą osłonową tynkowaną należy zamontować specjalne kratki wentylacyjne, które zapobiegają przedostawaniu się gryzoni i owadów do wnętrza muru).

Autor: Krzysztof Zasuwik

...dylatacji
Konieczna w bardzo długich ścianach. Zapobiega odkształceniom i pęknięciom warstwy osłonowej spowodowanym znacznymi różnicami temperatury w ciągu roku. Odstępy między dylatacjami (w pionie i poziomie) powinny być mniejsze niż 12 m dla ścian z cegieł ceramicznych licowych i maksymalnie 8 m dla pozostałych, ale jeśli ściana jest południowa, powinno się zmniejszyć wartości o 1/4. Szczeliny dylatacyjne można wypełnić elastycznym materiałem uszczelniającym, na przykład taśmą rozprężną lub uszczelką gumową.

Autor: Leszek Łagoda		Autor: Leszek Łagoda

Czy impregnować elewacje nietynkowane?
Elewacji z cegieł klinkierowych impregnować nie trzeba. Warto natomiast zaimpregnować elewację z cegieł licowych, które mają większą nasiąkliwość i mniejszą wytrzymałość niż klinkierowe. Także niektóre cegły klinkierowe, zwłaszcza te ręcznie formowane, można zaimpregnować, gdy są wbudowane od strony północnej – nie będą wtedy porastać mchem. Impregnacja jest konieczna w wypadku ścian z silikatów. Ogranicza się w ten sposób ich chłonność i chroni przed nadmiernym zabrudzeniem. Istotną cechą impregnatów jest to, że tworzą barierę przepuszczalną dla pary wodnej, która uchodzi z ogrzewanych pomieszczeń.

Ściany elewacyjne z silikatów zamiast impregnować można też pomalować farbami niezmniejszającymi ich paroprzepuszczalności. Autor: Mariusz Bykowski

Jak zabezpieczyć elewację przed graffiti?

Są dwa rodzaje środków do ochrony przed graffiti:
- preparaty tworzące powłoki nietrwałe (tracone). Zwykle zawierają mikrowoski i nie zmniejszają przepuszczalności pary wodnej lub ją ograniczają w niewielkim stopniu. Graffiti naniesione na tak zabezpieczoną powierzchnię usuwa się silnym strumieniem bardzo gorącej wody (około 80°C). Razem z rysunkami usuwany jest impregnat. Po oczyszczeniu i wyschnięciu powierzchni należy go nanieść ponownie;
- preparaty tworzące powłoki trwałe, pozwalające na wielokrotne zmywanie graffiti bez potrzeby nanoszenia nowej warstwy impregnatu. Powłoki te mogą być bezbarwne lub barwne i wtedy zastępują farbę. Preparaty te w znacznym stopniu zmniejszają przepuszczalność pary wodnej. Graffiti z takich powłok usuwa się specjalnymi zmywaczami oferowanymi przez producentów preparatów ochronnych.

Po co kotwy w ścianie trójwarstwowej?
Zewnętrzna warstwa elewacyjna w ścianie trójwarstwowej musi chronić konstrukcję ściany i ocieplenie, a także wnętrze domu przed wiatrem, śniegiem i deszczem. Jest jednak stosunkowo cienka, ma zwykle grubość jednej cegły, czyli 12 cm. Przy tym na całej wysokości nie jest przedzielona stropami ani spięta wieńcem jak warstwa nośna. Taka ściana nie może stać samodzielnie – wiatr mógłby ją wygiąć, a nawet przewrócić. Dlatego łączy się ją ze ścianą nośną. Stosuje się do tego kotwy ze stali nierdzewnej lub ocynkowane. Są kotwy do osadzania w trakcie murowania – umieszcza się je w spoinach ściany nośnej w trakcie jej wznoszenia, po czym nabija na nie ocieplenie i dociska specjalnymi krążkami. Dopiero potem muruje się ścianę elewacyjną w taki sposób, aby kotwy znalazły się w jej spoinach. Są też kotwy do osadzania w gotowej ścianie. Umożliwiają one łączenie elewacji ze ścianą już istniejącą. Na 1 m² muru powinny przypadać minimum cztery kotwy, a przy wszelkich otworach i narożach – osiem.

Spoiny poziome w ścianie nośnej i elewacyjnej powinny wypadać tak, aby kotwy były na jednym poziomie. W razie rozbieżności kotwy trzeba wygiąć tak, aby w ścianie elewacyjnej były niżej niż w nośnej... Autor: Krzysztof Zasuwik		...albo zastosować krążki dociskowe z kapinosem – zapewni to spływ wody ze skroplonej pary wodnej w kierunku muru zewnętrznego. Autor: Krzysztof Zasuwik

Tynki i farby elewacyjne

Jaki tynk wybrać?
To zależy od tego, czy będzie układany bezpośrednio na murze – wtedy grubsze tynki trójwarstwowe, czy na izolacji termicznej – wtedy tynki cienkowarstwowe.

Tynki tradycyjne (przygotowywane na budowie) najczęściej składają się z trzech warstw: obrzutki (szprycy) 3-5 mm, narzutu minimum 10-15 mm, gładzi lub tynku ozdobnego (na przykład nakrapianego lub drapanego) albo szlachetnego. W tynkach nowoczesnych z gotowych mieszanek zwykle nie robi się obrzutki, niekiedy trzeba wykonać warstwę kontaktową – zagruntować powierzchnię. Odpowiednikiem narzutu jest tynk podkładowy. Warstwę wierzchnią stanowi tynk dekoracyjny.
Tynki tradycyjne mogą być:
- cementowo-wapienne – można je układać na większości materiałów używanych do wznoszenia ścian zewnętrznych;
- cementowe – używa się ich tam, gdzie mur ma kontakt z wodą lub wilgocią, czyli na ścianach fundamentowych piwnic i cokołach oraz powierzchniach szczególnie narażonych na uszkodzenia mechaniczne (wejścia do domu, klatki schodowe).

Tynki cienkowarstwowe pojawiły się wraz z wprowadzeniem metody lekkiej mokrej ocieplania domów. W porównaniu z tradycyjnymi mają bogatszą kolorystykę i większą różnorodność faktur, są też łatwiejsze w wykonaniu. Ich granulacja, czyli średnica użytego kruszywa, wynosi od 1 do 5 mm. Nakłada się je jedną warstwą grubości 2-10 mm na płyty styropianu lub wełny mineralnej. Można je też stosować na tradycyjnych podłożach: betonie, tynku cementowo-wapiennym i cementowym. Do wyboru są tynki mineralne, żywiczne, silikatowe i silikonowe:
- mineralne – bardzo trwałe. Są odporne na deszcz, ale jednocześnie dobrze przepuszczają parę wodną. Oznacza to, że wilgoć nie gromadzi się w ścianie, więc może ona oddychać. Dostępne w mniejszej liczbie kolorów niż inne tynki, często więc dodatkowo maluje się je paroprzepuszczalnymi farbami elewacyjnymi;
- żywiczne (polimerowe) – są odporne na działanie wody, ale dosyć szczelne, czyli mają mniejszą paroprzepuszczalność. Zaletą mas żywicznych jest różnorodność kolorów. Popularną odmianą tynków żywicznych są tynki akrylowe;
- silikatowe (krzemianowe) – jednocześnie przepuszczają parę wodną i są odporne na deszcz. Są elastyczne, mogą zatem pokrywać małe rysy skurczowe powstałe w tynku tradycyjnym. Wyprawy krzemianowe reagują z zawartym w powietrzu dwutlenkiem węgla, zwiększając swoją trwałość. Jest to szczególnie ważne w zanieczyszczonym środowisku miejskim;
- silikonowe i silikonowo-żywiczne – łączą zalety tynków mineralnych i żywicznych. Zwiększają trwałość muru. Są odporne na działanie wody, ale nie blokują przenikania pary wodnej z budynku. Nie wiążą brudu: zabrudzone ulegają samooczyszczeniu podczas deszczu. Przez lata zachowują intensywny kolor.

Zanim ułoży się tynk cienkowarstwowy, na warstwie izolacji układa się zaprawę, w którą wtapia się siatkę zbrojącą. Autor: Mariusz Bykowski

Im więcej gwiazdek, tym lepsza ocena.

Wapno tylko na specjalne okazje
Tynki wapienne stosuje się głównie do odnawiania zabytkowych elewacji, tam gdzie jest to wymagane  przez konserwatora. W porównaniu z innymi tynkami mają one mniejszą wytrzymałość. Jest to istotne przy odnawianiu starych nie najmocniejszych już tynków.
Zgodnie z zasadą „słabsze na mocniejsze” słabszy tynk wapienny można nałożyć niemal na każde podłoże.
Podobnie jest z elewacyjnymi farbami wapiennymi. Stosuje się je tylko wtedy, gdy jest to konieczne – przede wszystkim gdy trzeba odnowić zabytkowy dom.

Faktura tynków wapiennych może być wyraźna i chropowata... Autor: Krzysztof Zasuwik		...lub delikatna w zależności od tego, czy użyje się mieszanki grubo-, czy drobnoziarnistej. Autor: Krzysztof Zasuwik

Kiedy tynkować?

Gdy dom jest nowo budowany, najlepiej po ukończeniu wszystkich prac mokrych wewnątrz. Powinny być też już zamontowane haki i obejmy na rynny i rury spustowe oraz zakończone prace instalacyjne na ścianach zewnętrznych.
Tynki zewnętrze najlepiej wykonywać w temperaturze 15-20°C. Gdy temperatura spada poniżej +5°C, prace tynkarskie powinno się przerwać, ponieważ tynk przestaje wiązać. Mróz natomiast niszczy świeży tynk i wykończenie zaczyna się łuszczyć. Gdy ściany są tynkowane w bardzo ciepłe dni, powinno się je osłaniać i zwilżać – zaprawa nie powinna bowiem zbyt szybko wysychać. Należy też pamiętać o tym, że bardziej niż słońce wysusza ciepły wiatr.

Tynki zewnętrzne powinno się układać nie wcześniej niż pół roku po pokryciu domu dachem, ponieważ budynek przez kilka miesięcy po wybudowaniu osiada. Autor: Mariusz Bykowski

Jak rozplanować prace tynkarskie?

Im większa powierzchnia do otynkowania, tym więcej tynkarzy trzeba zatrudnić. Muszą bowiem zdążyć z nakładaniem i nadawaniem tynkowi faktury przed jego wyschnięciem. Nie mogą też przerwać prac, dopóki nie otynkują całej ściany. Ekipa tynkarska powinna składać się z co najmniej trzech tynkarzy. Pierwszy nakłada pierwszy pas tynku, po chwili drugi fakturuje pierwszy pas po środku; trzeci tynkarz nakłada następny pas tynku. Natychmiast po ułożeniu drugiego pasa pierwszy tynkarz fakturuje połączenie obu pasów.

Aby ściana miała jednolity wygląd, prace tynkarskie trzeba prowadzić w sposób ciągły. Autor: Mariusz Bykowski

Po co przerwy w układaniu tynków trójwarstwowych?
Tradycyjne tynki trójwarstwowe mają grubość 1,5-2 cm i układa się je w trzech warstwach.
Po każdej z nich musi być zachowana przerwa technologiczna, aby każda warstwa związała z podłożem i całkowicie wyschła. Standardowo przyjmuje się, że tynk schnie 1 cm grubości na tydzień. Stąd niezbędne przerwy w pracy. Dzięki nim tynk zyskuje właściwą wytrzymałość i na powierzchni elewacji nie powstaną wykwity.
Gdy ściana jest dobrze wykonana, bezpośrednio na podłoże można narzucić tynk podkładowy i warstwę dekoracyjną. Wtedy prace potrwają krócej.

Jak przygotować elewację do odnowienia?
Gdy odpada. Stary, odspojony, słabo trzymający się podłoża tynk trzeba skuć. Następnie szczotką drucianą usuwa się resztki starego tynku, a miękką szczotką – pył. Jeżeli w cegłach lub spoinach są ubytki, należy je uzupełnić.
Gdy jest popękana. Wszelkie ubytki i pęknięcia trzeba uzupełnić. Stosuje się do tego zaprawę renowacyjną lub masy i zaprawy szpachlowe. Uwaga! Jeśli pęknięcia są duże lub wciąż się powiększają, powinien je najpierw obejrzeć fachowiec – konstruktor. Takie pęknięcia są niebezpieczne, gdyż mogą być objawem uszkodzenia konstrukcji domu.
Gdy jest brudna. Elewację z mas mineralnych myje się czystą wodą z dodatkiem środków myjących. Można je czyścić wodą pod ciśnieniem. W podobny sposób czyści się inne rodzaje tynków, przy czym polimerowe można czasami łagodnie szorować.

Jaki tynk na stary tynk?
Bardzo ważną cechą tynków jest opór dyfuzyjny, czyli to, w jakim stopniu zabezpieczają przed wnikaniem pary wodnej. Im większy, tym większa szczelność tynku. Jeżeli stary tynk jest paroprzepuszczalny, nie powinno się nakładać mas żywicznych, bo utrudni to wydostawanie się pary ze ściany na zewnątrz. Ich opór dyfuzyjny jest bowiem kilkanaście razy większy niż tynku mineralnego tej samej grubości.

Co przedłuża świeżość tynkowanej elewacji?

Dobrze wykonana izolacja fundamentów, zwłaszcza pozioma – ściana nie będzie podciągała wilgoci z gruntu. Autor: Mariusz Bykowski		Dobrze zamontowane parapety z kapinosem – woda nie będzie zawilgacała ściany. Autor: Mariusz Bykowski

Zabezpieczone wszelkie metalowe elementy na elewacji – nie będą się tworzyły plamy rdzy. Ważne jest też poprawne wykonanie obróbek blacharskich. Autor: Piotr Mastalerz		Odpowiednio wysoki cokół – ochroni ściany przed odbijającymi się od gruntu kroplami deszczu. Autor: Ewa Trusewicz

Sprawne rynny i rury spustowe – woda nie będzie się lała na elewację i nie będą się tworzyć zacieki oraz powstawać pleśń. Autor: Mariusz Bykowski

Jakie znaczenie ma faktura tynku?

Wyłącznie estetyczne. Faktura może być szorstka, bardzo gładka, kornikowa lub typu baranek. Można też zrobić tynki mozaikowe – wtedy na powierzchnię ścian nakłada się zaprawy z wypełniaczami, takimi jak kolorowe kruszywa naturalne różnej granulacji lub kruszywa barwione sztucznie.

Im faktura bardziej chropowata, tym mocniej tynk będzie się brudził. Autor: HENKEL		Dlatego tynki rowkowane najlepiej zacierać tak, aby rowki przebiegały pionowo. Autor: HENKEL

Dlaczego trzeba zbroić tynk?

Wzmacnia się w ten sposób podłoże pod tynk i zabezpiecza przed rysami skurczowymi. Zbrojenie – siatkę z włókna szklanego – stosuje się w miejscach połączeń dwóch różnych materiałów (na przykład żelbetowe nadproża w konstrukcji ceglanej).
Ze względu na różną rozszerzalność termiczną materiałów powstają tam naprężenia i wzmocnienie zapobiega powstawaniu rys i pęknięć na tynku.

Siatkę stosuje się też na krawędziach otworów okiennych i drzwiowych. Osłania się nią listwy narożnikowe. Autor: Mariusz Bykowski

Jak wybierać kolor tynku i farby elewacyjnej?
Trzeba pamiętać o tym, że kolor wybierany na podstawie małej próbki na dużej powierzchni będzie wyglądał na ciemniejszy. Dlatego lepiej zdecydować się od razu na odcień o ton jaśniejszy od tego, który wydaje się najodpowiedniejszy. Jeśli trudno ocenić, który z odcieni farby będzie najlepszy, można kupić (lub dostać) próbkę wybranych farb i wypróbować je bezpośrednio na elewacji. Po pomalowaniu dużej płaszczyzny łatwiej będzie podjąć decyzję (druga warstwa farby całkowicie pokryje farbę w innym odcieniu i elewacja będzie jednolita).
Pod względem czystości bardziej praktyczne są kolory złamane – szary czy stara biel; na tynkach w takich kolorach zabrudzenia będą mniej widoczne. Nie widać ich też na ciemnych ścianach, ale takie powierzchnie bardzo się nagrzewają latem, co może być odczuwane także we wnętrzach. Nie powinno się tak wykańczać ścian od strony południowej, ponieważ pod wpływem słońca nasycone kolory bledną, a na powierzchni mogą się pojawiać rysy termiczne.

Kolory można też dobierać, posługując się programem komputerowym, do którego można wczytać zdjęcie własnego domu...		...i sprawdzić, jak będzie wyglądał w różnych kolorach ścian, okien itp.

Bonie – dla urozmaicenia elewacji

Bonie, czyli rowki w tynku dwu- lub trójwarstwowym, wykonuje się przeważnie na narożach budynku, cokołach, wokół okien i drzwi. Tradycyjne bonie robi się na ścianch jedno- lub trójwarstwowych. Potrzebny jest do tego szablon, którym po wykonaniu obrzutki i narzutu przeciąga się po prowadnicach zamocowanych do ściany.
Zamiast szablonu na prowadnicach można użyć listew drewnianych, a pola między nimi wypełnić zaprawą. Po stwardnieniu tynku listwy się usuwa.
Na ścianach dwuwarstwowych można łatwo zrobić ich imitację. Do ściany przykleja się odpowiednio przycięte płyty styropianu grubości co najmniej 2 cm, nakłada na nie siatkę z włókna szklanego i tynk cienkowarstwowy.

Autor: Anna Wrońska

Jak otynkować kanadyjczyka?

Dobrym, ale kosztownym i pracochłonnym sposobem jest wymurowanie cienkiej ścianki osłonowej grubości 6,5 lub 12 cm i otynkowanie jej tynkiem tradycyjnym. Konieczne jest pozostawienie szczeliny wentylacyjnej. To rozwiązanie powinno się przewidzieć najpóźniej na etapie wykonywania ścian fundamentowych, ponieważ ściana osłonowa musi się na nich oprzeć.

Ściana szkieletowa z tradycyjnym tynkiem na murowanej ścianie osłonowej. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Jeśli chce się użyć tynku cienkowarstwowego, na wiatroizolacji przybija się ruszt z listew drewnianych, sklejkę wodoodporną, następnie przykleja warstwę styropianu grubości 3-4 cm i układa tynk na siatce z włókna szklanego.

Ściana szkieletowa z tynkiem cienkowarstwowym na dodatkowej warstwie styropianu. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Jakie farby na jakie podłoża?

Jeżeli elewacja jest wykończona białym tynkiem, jego kolor można zmienić, stosują farby elewacyjne. Trzeba jednak mieć pewność, że nadają się one do pokrycia akurat tego rodzaju podłoża (tabela). Na rynku jest wiele rodzajów farb i każda chroni elewację w nieco inny sposób:
- farby silikonowe tworzą powłokę chroniącą przed wnikaniem wody, jednocześnie dzięki dobrej paroprzepuszczalności umożliwiającą oddychanie ściany. Niektóre farby tworzą powłoki o właściwościach samoczyszczących – spływająca woda deszczowa spłukuje z niej brud. Farby silikonowe można stosować na podłoża mineralne: tynki (cementowo-wapienne, rzadziej wapienne i cementowe), beton, cegłę, płyty włóknocementowe oraz na każdą starą farbę (niezależnie od rodzaju), pod warunkiem że dobrze trzyma się podłoża;
- farby akrylowe tworzą powłoki o bardzo dobrej przyczepności do podłoża. Ze względu na niską przepuszczalność pary wodnej i gazów, w tym również dwutlenku węgla, stosuje się je do zabezpieczania powierzchni betonowych. Można też malować nimi płyty włóknocementowe. Nie nadają się natomiast na podłoża z tynku wapiennego. Powłoki akrylowe dobrze zabezpieczają powierzchnie cokołów lub podmurówek przed bezpośrednim wpływem wilgoci;
- farby silikatowe (krzemianowe) nadają się do pokrywania powierzchni malowanych innymi farbami nieorganicznymi – wapiennymi, cementowymi. Nie nadają się natomiast do malowania istniejących już powłok z farb organicznych. Farby krzemianowe można stosować na wilgotne podłoża. Tynki cienkowarstwowe na ociepleniu ze styropianu można malować już następnego dnia. Tradycyjne tynki muszą nieco przeschnąć – można je malować po siedmiu-dziesięciu dniach.

Czy można robić przerwy w malowaniu? Można, ale nie na jednej ścianie. Za jednym zamachem trzeba pomalować całą jej powierzchnię. Dokończona następnego dnia może mieć inny odcień. Autor: Mariusz Bykowski

Farba błyszcząca czy matowa?

Wybierając farbę, warto zwrócić uwagę na stopień połysku. Błyszcząca będzie bardziej odporna na zabrudzenia – deszcz lepiej będzie ją oczyszczać.

Autor: Hanna Długosz

Elewacje na klej

Z czego okładziny?

Mniej kłopotliwe – bo cieńsze i lżejsze – a równie estetyczne jak elewacja z cegieł jest wykończenie ścian płytkami elewacyjnymi z klinkieru, gresu, silikatów lub kamienia. Mają one grubość od 8 do 20 mm (dzięki temu można je stosować w starych remontowanych domach), długość 21-29 cm, szerokość 5-7 cm. Dostępne są w wielu kolorach. Układa się je na klej na różne podłoża.

Silikatowe płytki elewacyjne mogą mieć różne kolory i powierzchnię przypominającą kamień łupany. Autor: SILIKATY RADOM		Autor: SILIKATY BIAŁYSTOK

Jak kleić?
Najlepiej metodą podwójnego smarowania – zaprawę klejową nakłada się i na płytki, i na podłoże. Okładzinę należy chronić przed penetracją wody, a dzięki takiemu sposobowi nakładania zaprawy uniknie się pustych przestrzeni. Po dociśnięciu płytek do ściany zaprawa całkowicie wypełnia przestrzeń pod okładziną. Uwaga! Stosując podwójne smarowanie, trzeba zachować odpowiednią grubość warstwy klejącej zalecaną przez producenta kleju.
Bardzo ważny jest wybór zaprawy klejowej. Musi ona utrzymać płytki na ścianie, a także przenosić naprężenia wywołane odkształceniami termicznymi płytek. Trzeba pamiętać o tym, że samo podłoże również się odkształca. Dlatego zalecane jest stosowanie uelastycznionej zaprawy klejowej przeznaczonej do prac na zewnątrz budynku; musi ona też być mrozoodporna. Po ułożeniu spoiny wypełnia się elastyczną zaprawą.
Układanie płytek najlepiej rozpoczynać od ościeży, aby dobrać odpowiednie wiązanie do ich wymiarów. Następnie okleja się naroża ścian. Co 12-16 m² powinno się robić w okładzinie przerwy dylatacyjne. Trzeba o nich też pamiętać w każdym miejscu zmiany rodzaju podłoża.

Jednorazowo rozprowadza się zaprawę tylko na powierzchni, na której zdąży się ułożyć płytki w czasie 10-30 minut, czyli zanim klej zacznie wysychać. Autor: Mariusz Bykowski

Elewacje na sucho

Dlaczego warto je robić?
Elewacje na ruszcie chętnie są stosowane zwłaszcza podczas docieplania już istniejących domów. Zaletą takiego wykończenia jest też to, że w razie uszkodzenia jednego elementu nie trzeba demontować całej elewacji – wystarczy wymienić tylko ten uszkodzony. Elewację montuje się szybko – ułożenie metra kwadratowego zwykle zajmuje około godziny. Taka elewacja nie wymaga też specjalnej konserwacji – wystarczy szczotka i woda albo zmycie jej wodą pod ciśnieniem.
Większość elewacji na ruszcie można wykonać samodzielnie.

Najpopularniejsze są oblicówki winylowe w jasnych, pastelowych kolorach. Autor: Andrzej T. Papliński

Na co zwrócić uwagę, układając siding?

To najpopularniejszy materiał mocowany na ruszcie. Oblicówka winylowa ma postać paneli barwionych na różne kolory, najczęściej pastelowe. Długość paneli to od 3 do 6 m, szerokość od 23 do 29 cm, a grubość – od 1 do 1,2 mm; 1m² waży około 2 kg. Panele można układać poziomo lub pionowo.
- Montaż najlepiej rozpocząć od dużych płaszczyzn. Wtedy elementy pozostałe po przycinaniu długich paneli można wykorzystać na małych płaszczyznach, na przykład w narożnikach.
- Nie należy mocować sidingu na sztywno, ponieważ znacznie rozszerza się i kurczy pod wpływem zmian temperatury. Po ułożeniu paneli w listwach wykończeniowych powinny zostać luzy (0,5 cm przy montażu w temperaturze poniżej 4°C i około 1 cm – powyżej 4°C). Z tego samego powodu paneli nie wolno przybijać zbyt mocno (trzeba pozostawić luz między łebkami gwoździ a panelami) ani kleić ze sobą.
- Długich paneli w ciemnych kolorach nie powinno się układać na elewacjach nasłonecznionych – będą się nagrzewać, a wtedy mogą ulegać deformacji.

Montaż paneli rozpoczyna się od dołu ściany. Przybija się je do drewnianego rusztu, wbijając gwoździe w sam środek owalnych otworów. Autor: Robert Szarapka

Jakie drewno można stosować do wykończenia domu?
Najpopularniejsze są deski świerkowe, sosnowe i modrzewiowe. Twardsze, ale znacznie droższe jest drewno drzew liściastych – dębowe i bukowe. Najtwardsze i najbardziej odporne na działanie czynników atmosferycznych jest drewno egzotyczne. Deski szalówki mogą mieć różne krawędzie – proste albo wyprofilowane we wpusty i w wypusty lub we wręby. Grubość stosowanych szalówek to 18-20 mm, a szerokość – maksymalnie 14 cm.
Decydując się na taką elewację, trzeba jednak pamiętać o tym, że wymaga ona zabiegów zabezpieczająco-pielęgnacyjnych (impregnowanie, malowanie, lakierowanie).

Kolor można deskom nadać, malując je. Autor: Anna Wrońska

Jak na ścianie dwuwarstwowej połączyć tynk z drewnem?

Efekt może być bardzo ciekawy – drewno nada elewacji ciepły, swojski charakter. Trzeba tylko się zdecydować, czy okładzina z desek ma wystawać z lica ściany, być z nim zrównana, czy też zagłębiona w styropianie. Najłatwiej jest zrobić okładzinę z desek (grubości co najmniej 19 mm), tak aby całkowicie wystawała poza lico ściany. Taką okładzinę montuje się na podwójnym ruszcie drewnianym, tak aby powstała pustka wentylacyjna. Można też wykonać okładzinę na ścianie, ale aby między deskami a tynkiem nie zbierała się wilgoć, nad okładziną trzeba zrobić okapnik, a najniższą deskę przyciąć pod kątem, tak aby stanowiła kapinos. Trudniejsze jest zagłębienie desek w izolacji termicznej.
Pod okładziną grubość izolacji termicznej będzie mniejsza, dlatego powinno się układać jak najcieńsze deski – do 19 mm, a nawet 16 mm. Również szczelinę wentylacyjną trzeba ograniczyć do minimum.

Elewacje na sucho

Co na ruszt?

Na ruszcie drewnianym lub aluminiowym oprócz sidingu można zamontować:

Panele tworzywowo-kamienne. Materiałem konstrukcyjnym jest tworzywo sztuczne, zwykle PCW, warstwę wierzchnią stanowi wtopiony weń kamień naturalny. 1 m² waży około 6 kg. Do wyboru jest ponad 40 kolorów – zależnie od zastosowanego kamienia. Podstawowa długość panelu – 6 m, szerokość – 18 cm. Cena: 102-182 zł/m² z rusztem. Autor: THERMOFASADA ZACHÓD		Kształtki betonowe. Przypominają cegły elewacyjne murowane na zaprawie. Są dostępne w dziesięciu kolorach. Mają chropowatą, nierówną powierzchnię imitującą kamień naturalny. Wymiary: 200 x 75 x 65 mm, ciężar 2 kg. Cena: 80-100 zł/m². Autor: NOVABRIK

Panele tworzywowo-kamienne. Autor: THERMOFASADA ZACHÓD		Autor: THERMOFASADA ZACHÓD

Autor: THERMOFASADA ZACHÓD		Autor: THERMOFASADA ZACHÓD

Płytki ceramiczne. Mają kanałową budowę, co zmniejsza ich ciężar. Jedna płytka waży około 3,5 kg. Dostępne są w czerwieniach, beżach, brązach i szarościach. Standardowe wymiary: 20 x 40 x 30 cm. Faktura: gładka, szczotkowana, polerowana, ryflowana. Tego typu płytki są bardzo twarde, dlatego do ich cięcia potrzebny jest laser. Cena: od 360 zł/m² z rusztem, elementami konstrukcyjnymi i klipsami. Autor: VON MÜLLER DACHÓWKI		Przykład ciekawego łączenia różnych materiałów elewacyjnych: dolną część ścian elewacyjnych otynkowano, a górną wykończono deskami ułożonymi na zakład i pomalowanymi. Autor: Katarzyna Golańska-Hojnowska

Cokół

Czy zawsze jest konieczny?

Ten dolny pas elewacji zabezpiecza ją przed uszkodzeniami mechanicznymi i zabrudzeniem. Dlatego powinno się go robić zawsze, i to z trwałych materiałów, które nie tylko będą ozdobą budynku, ale także barierą dla wilgoci. Cokół sięga zazwyczaj do poziomu podłogi parteru – jego wysokość waha się między 40 a 100 cm. Bardzo niski cokół – 15-20 cm ponad terenem – nie zabezpieczy ściany przed wodą opadową. Przy ulewnym deszczu krople wody odbijają się bowiem na wysokość 30 cm.

Cofnięty czy wystający?
Najlepiej, gdy cokół jest cofnięty w stosunku do lica ściany. Wtedy deszcz spływający po wysuniętej ścianie parteru nie zawilgaca go, bo ściana tworzy kapinos.
Jeśli cokół jest wysunięty przed lico ściany, ważne jest prawidłowe zabezpieczenie części wystającej obróbką blacharską.
Jej brak lub niepoprawne wykonanie będzie powodowało trwałe zawilgocenie i ściany, i cokołu, a w rezultacie szybko doprowadzi do ich zniszczenia. Ważne, aby powierzchnia obróbki była nachylona pod dość dużym kątem, na przykład 15°. Drugim ważnym warunkiem jest wykonanie kapinosu, aby woda opadowa nie zawilgacała cokołu.

Cokół cofnięty w stosunku do lica ściany. Autor: Andrzej T. Papliński		Cokół wystający zabezpieczony obróbką blacharską. Autor: Andrzej Szandomirski

Czym wykończyć cokół?
Płytki klinkierowe lub silikatowe. Wyglądają jak mur z cegieł klinkierowych lub silikatowych. Płytki klinkierowe nie są nasiąkliwe, dlatego nie zabezpiecza się ich środkiem hydrofobizującym. Trzeba natomiast zabezpieczyć płytki silikatowe. Cena: klinkierowe 46-66 zł/m²; silikatowe 12-18 zł/m².

Autor: Mariusz Bykowski

Autor: RÖBEN CERAMIKA BUDOWLANA		Autor: DAV-IMPORT E. KOPEĆ		Autor: DAV-IMPORT E. KOPEĆ

Płytki i płyty kamienne. To efektowny, ale kosztowny sposób wykończenia cokołu. Stosuje się najczęściej wapienie i piaskowce, choć zdarzają się cokoły z granitu i marmuru. Wielkość oraz faktura płytek może być różna. Trzeba zrobić fugi. Wapienie i piaskowce zabezpiecza się środkiem hydrofobizującym. Cena: 62-148 zł/m².

Autor: Andrzej Szandomirski

Płytki lastrykowe. Składają się są z dwóch warstw – betonowej stanowiącej konstrukcję nośną i ozdobnej z betonu i ze szlachetnego kruszywa: marmuru, granitu bądź bazaltu. Ona nadaje kolor płytom. Powierzchnia płyt jest najczęściej szlifowana lub płukana. Dostępne są płyty kwadratowe o bokach długości 30 cm i grubości 2,8-3,5 cm lub bokach długości 40 cm i grubości 4 cm. Trzeba zrobić fugi. Dobrze jest zabezpieczyć płytki środkiem hydrofobizującym. Cena: 48-78 zł/m².

Autor: PROBET-DASAG		Autor: PROBET-DASAG

Autor: PROBET-DASAG		Autor: PROBET-DASAG

Sztuczny kamień. Wykonany jest z betonu. Dzięki dodatkom uszlachetniającym i wypełniaczom jest mrozoodporny, a dodanie do masy barwnika sprawia, że zyskuje kolor kamienia naturalnego. Trzeba zrobić fugi. Można zabezpieczyć środkiem hydrofobizującym. Cena: 26-50 zł/m².

Autor: Andrzej T. Papliński		Autor: PONIATOWSKI-JASŁO		Autor: IINCANA BIELSKO-BIAŁA

Płytki żywiczne. Mogą imitować cegłę klinkierową lub piaskowiec. Mają grubość 3 mm. Są elastyczne, dlatego można nimi pokrywać nawet powierzchnie łukowe i zaginać je na narożnikach ściany. Przykleja się je do betonu, tynku, a także na warstwę ocieplenia. Powierzchnia może być gładka lub ryflowana. Długość płytek to 24 lub 36 cm, wysokość – 5,2 cm. Nie trzeba robić fug, bo zastępuje je klej, ani zabezpieczać środkiem hydrofobizującym. Cena: 47-49 zł/m².

Autor: IZOTECHNIKA		Autor: IZOTECHNIKA

Tynk mozaikowy. Zawiera drobne kruszywo średnicy od 0,8 do 3 mm i po ułożeniu daje efekt mozaiki. Dzięki temu, że spoiwem jest żywica, jest wodoszczelny, a zarazem paroprzepuszczalny, odporny na mróz i uszkodzenia mechaniczne.
Nie należy go nakładać na tynki wapienne, ciepłochronne i podłoża z tworzyw sztucznych. Nie trzeba go zabezpieczać środkiem hydrofobizującym. Cena: 24-48 zł/m².

Autor: BAUMIT		Autor: BAUMIT		Autor: BAUMIT

Panele z PCW i tworzywowo-kamienne. To rozwiązanie bez prac mokrych – panele montuje się na ruszcie drewnianym lub plastikowym. Są lekkie i łatwe w samodzielnym montażu, a także odporne na zmienne warunki atmosferyczne. Zależnie od sposobu wykończenia ich powierzchni imitują mur ceglany lub przypominają tynk mozaikowy. Wymagają zabezpieczenia środkiem hydrofobizującym. Cena: 59-145 zł/m².

Autor: VOX INDUSTRIE		Autor: THERMOFASADA ZACHÓD		Autor: THERMOFASADA ZACHÓD

Autor: THERMOFASADA ZACHÓD		Autor: THERMOFASADA ZACHÓD

Cegły klinkierowe i silikatowe. Taki cokół można zrobić nawet w ścianach jedno- i dwuwarstwowych, pod warunkiem że będzie się miał na czym oprzeć. Będzie wtedy wystawał poza lico muru, więc trzeba go zabezpieczyć od góry obróbką blacharską, po której będzie ściekać woda spływająca po elewacji.