Jak odliczać kasę. SĄD ROZSTRZYGNĄŁ...

Wprawdzie ulga z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej została zlikwidowana od 1 stycznia 2002 r. i podatnicy korzystają z niej tylko na zasadzie praw nabytych, ale cały czas trwają spory z organami podatkowymi co do zasadności dokonywanych odliczeń. Ulga ta, mająca z założenia wspierać budownictwo mieszkaniowe, stała się bowiem swego rodzaju pułapką podatkową przysparzającą podatnikom wielu problemów. Spory z organami podatkowymi coraz częściej mają finał przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Istotne rozstrzygnięcia dla podatników przyniósł wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 kwietnia 2003 r. W rozpatrywanej sprawie podatnicy do połowy roku 2000 gromadzili oszczędności w kasie mieszkaniowej. Z tego tytułu korzystali z odliczenia podatkowego. W roku 2000 wycofali pieniądze z kasy mieszkaniowej i ponieśli wydatki na zakup działki oraz budowę domu mieszkalnego. W rozliczeniu za 2000 r. wykazali ulgę z tytułu oszczędzania w kasie (z tytułu wpłat w tym roku) oraz ulgę na zakup działki i budowę domu. Organy podatkowe zakwestionowały takie działanie.

Oszczędzanie tylko przez pół roku

Pierwszy z zarzutów dotyczył zasadności odliczenia z tytułu wpłat dokonanych w 2000 r. Organy podatkowe stwierdziły bowiem, iż ulga podatkowa od wydatku poniesionego w 2000 r. nie może być zastosowana z uwagi na fakt wycofania w tym roku podatkowym oszczędności z kasy. Stanowisko takie nie znajduje jednak oparcia w przepisach obowiązujących do końca 2001 r. (art. 27a ust. 1 pkt 2, ust. 3 pkt 1 lit. b, ust. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), co na szczęście potwierdził również Naczelny Sąd Administracyjny w omawianym wyroku. Sąd stwierdził bowiem, iż umowa dotycząca systematycznego oszczędzania w kasie mieszkaniowej nie musi się kończyć z upływem roku podatkowego i nie ma podstaw prawnych do tego, aby ograniczać prawa podatnika do zmniejszenia podatku w sytuacji, gdy gromadził oszczędności w kasie mieszkaniowej przez część roku podatkowego (jeżeli oczywiście zostały spełnione inne przesłanki skorzystania z ulgi).

Kiedy podwójne odliczenie

Drugi z zarzutów dotyczył niepomniejszenia ulgi na zakup działki i budowę domu o odliczenia dokonane z tytułu oszczędzania w kasie. Podatnicy, korzystając do 1999 r. z ulgi na oszczędzanie w kasie, odliczyli od podatku 15 168 zł, natomiast w rozliczeniu za 2000 r. wykazali następujące odliczenia: 2510,77 zł z tytułu oszczędzania w kasie, 1308,06 zł z tytułu zakupu działki oraz 11 581,23 zł z tytułu wydatków na budowę domu.
Organy podatkowe uznały, że przysługujące podatnikom ulgi powinny zostać pomniejszone o łączną kwotę odliczenia z tytułu oszczędzania w kasie (czyli 15 168 zł), powołując się na art. 27a ust. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym do końca 2001 r. Przypomnijmy, iż regulacja ta stanowiła, że w przypadku gdy podatnik korzystał z odliczeń z tytułu oszczędzania w kasie, a oszczędności zgromadzone w banku prowadzącym kasę mieszkaniową wydatkował zgodnie z celami systematycznego oszczędzania na tym rachunku (premiowanymi ulgą podatkową), kwoty przysługującej ulgi budowlanej należy pomniejszyć o wcześniej dokonane odliczenia.
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż z uwagi na niejednoznaczność art. 27a ust. 12, a także niejasną konstrukcję załącznika do zeznania rocznego PIT/D, należy brać pod uwagę cel, jakiemu miał ten przepis służyć. Został on wprowadzony po to, aby podatnik z tytułu wydatkowania tych samych środków dwukrotnie nie skorzystał z ulgi podatkowej. Dlatego też, określając kwotę pomniejszenia, należy ustalić, czy i w jakiej części oszczędności z kasy mieszkaniowej zostały dwukrotnie odliczone, tj. raz jako oszczędności, drugi zaś raz jako wydatki na inwestycje mieszkaniowe. Jeżeli część wydatków inwestycyjnych została pokryta przez podatnika ze środków innych niż objęte ulgą oszczędności w kasie mieszkaniowej, to do tej kwoty art. 27a ust. 12 ustawy nie będzie miał zastosowania.
W omawianej sprawie wydatki na zakup gruntu (27 416,80 zł) oraz na budowę domu (60 953,82 zł) nie zostały w całości pokryte środkami zgromadzonymi na rachunku w kasie mieszkaniowej (62 670,23 zł). Nie można natomiast pozbawiać podatników prawa do ulgi wyliczonej od tych wydatków, które nie zostały wcześniej objęte ulgą.

Podstawa prawna: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 kwietnia 2003 r. (sygn. akt III SA 2963/01)