Jak przepisać książeczkę mieszkaniową

Jeśli masz książeczkę mieszkaniową, ale nie planujesz żadnych inwestycji uprawniających do premii gwarancyjnej, możesz przekazać (scedować) książeczkę najbliższemu członkowi rodziny, który ma szansę taką premię otrzymać.

Likwidacja książeczki poprzez wypłatę zgromadzonych na niej środków, nawet powiększonych o odsetki bankowe, jest zupełnie nieopłacalna. Dopiero uzyskanie premii gwarancyjnej powoduje, iż długoletnie oszczędzanie przynosi jakieś efekty. Jednak aby dostać tę premię, trzeba najpierw wyłożyć spore pieniądze na jedną z inwestycji do niej uprawniających. Nie każdego na to stać. W takiej sytuacji korzystne może się okazać dokonanie cesji książeczki mieszkaniowej.

Komu przekazać książeczkę

Gdy właściciel książeczki nie zamierza sam budować ani kupować domu lub mieszkania, może pomóc w sfinansowaniu takiej inwestycji swoim najbliższym – dokonując cesji wkładu.
Cesja wkładu zgromadzonego na książeczce mieszkaniowej możliwa jest tylko między osobami spokrewnionymi w linii prostej, a więc między rodzicami a dziećmi, dziadkami a wnukami oraz między rodzeństwem. Jeśli zatem mamy zamiar przepisać wkład na dalszych krewnych, na przykład dzieci rodzeństwa, trzeba będzie dokonać dwóch cesji: najpierw my przepisujemy książeczkę na rzecz rodzeństwa, a następnie oni – na rzecz własnego dziecka. Cesji jednej książeczki może być więcej, w rezultacie można by ją w sprzyjających okolicznościach przepisać na obcą osobę.
Wprowadzenie ograniczeń w zakresie przekazywania książeczek miało na celu zapobieżenie odsprzedaży książeczek i uczynienia z nich towaru rynkowego. Jednak przyjęte rozwiązanie nie do końca chroni interes właścicieli owych książeczek. Może się bowiem zdarzyć, iż będą to osoby samotne, nie mające krewnych w linii prostej, na rzecz których mogłyby dokonać takiego przelewu.

Cesja książeczki mieszkaniowej obejmuje darowiznę zgromadzonych na niej środków oraz przelew wierzytelności (prawa właściciela książeczki do wypłaty odsetek i premii gwarancyjnej). Mają tu zatem zastosowanie przepisy dotyczące darowizn oraz przepisy Kodeksu cywilnego regulujące zasady dokonywania przelewów wierzytelności.

Jak to zrobić

Cesji książeczki mieszkaniowej dokonuje się we właściwym oddziale banku prowadzącego obsługę rachunków wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych. Można to zrobić i w innym oddziale banku, ale wówczas należy złożyć stosowne podanie i czekać na zgodę właściwego oddziału. Trwa to zatem nieco dłużej, ale zgody takie są udzielane.
Do banku muszą się udać właściciel książeczki mieszkaniowej oraz osoba, na rzecz której ma być dokonana cesja. Muszą oni przynieść dowody tożsamości i książeczkę. Przekazanie książeczki ma formę pisemną. Cedent musi podpisać oświadczenie, że przelewa swą wierzytelność na cesjonariusza, i dokonać – również stwierdzonego pismem – przelewu bankowego zgromadzonego wkładu.
Banki mają przygotowane odpowiednie druki, na których właściciel składa stosowne oświadczenie w obecności przedstawiciela banku. Następnie dokonywane są dalsze formalności związane z przepisaniem książeczki, wynikające z przepisów bankowych.
Za jedną cesję trzeba obecnie zapłacić 45 zł (opłata nie zależy od wysokości zgromadzonych środków).

Cesja jako darowizna
Zazwyczaj właściciel książeczki za jej przekazanie nie pobiera żadnego wynagrodzenia (choć możliwe jest odpłatne przepisanie). Mamy wówczas do czynienia z darowizną środków finansowych, zgromadzonych na tejże książeczce. W takiej sytuacji przepis art. 890 k.c. wymaga, aby oświadczenie darczyńcy było złożone w formie aktu notarialnego. Jednak umowa darowizny zawarta w innej formie też jest ważna, jeśli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (podpisano stosowne oświadczenie i dokonano przelewu w banku). Przyjęcie formy aktu notarialnego łączy się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów w postaci taksy notarialnej, której wysokość uzależniona jest od sumy zgromadzonej na książeczce.
Poza tym samo spisanie aktu notarialnego nie zwalnia stron od załatwienia formalności w banku. Dopiero po ich spełnieniu następuje skuteczne przekazanie książeczki mieszkaniowej.

Uwaga – podatek

Zawarcie umowy darowizny wkładu powoduje obowiązek jej rejestracji w urzędzie skarbowym i opłacenia należnego podatku.
Ponieważ osoby, które mogą między sobą cedować książeczkę mieszkaniową, zawsze należą do pierwszej grupy podatkowej (w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn), korzystają one ze zwolnienia w postaci kwoty wolnej od podatku (obecnie 9 057 zł) – ale pod warunkiem, że jest to pierwsza darowizna bądź od poprzedniej minęło więcej niż 5 lat. W przeciwnym razie wartość darowizny dolicza się do poprzednich otrzymanych od tej samej osoby w ciągu ostatnich pięciu lat. Zazwyczaj wysokość wkładu nie przekracza kwoty wolnej, więc obdarowany nie musi płacić podatku. Jeśli kwota wolna została wyczerpana, trzeba zapłacić podatek w wysokości 3% wartości darowanego wkładu.
Jeśli umowę darowizny sporządza notariusz, rozliczenie z fiskusem następuje już w jego kancelarii. Notariusz wypytuje strony o wszystkie niezbędne informacje oraz nalicza i pobiera stosowny podatek bądź też zawiera w akcie informację, iż czynność jest zwolniona od podatku i podaje podstawę prawną zwolnienia. W obu wypadkach notariusz przesyła wyciąg z umowy do odpowiedniego urzędu skarbowego.
Jest to zatem rozwiązanie dość wygodne. Jeśli strony nie korzystają z usług notariusza, same powinny zawrzeć pisemną umowę i zarejestrować ją w urzędzie skarbowym.

Podstawa prawna:- rozporządzenie Rady Ministrów z 7 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania premii gwarancyjnej, a także jej zwrotu oraz trybu rozliczeń z bankami z tytułu refundacji wypłaconych premii (Dz. U. nr 57 poz. 259, zmiany: Dz. U. z 2001 r. nr 15, poz. 15)
- ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 1997 r. nr 16, poz. 139 z późn. zm.)

Za co i kiedy premia

Premię dostają właściciele książeczek mieszkaniowych wystawionych do 23 października 1990 r., którzy oszczędzali co najmniej przez pięć lat. Do premii uprawnia:
- uzyskanie spółdzielczego lokatorskiego prawa do mieszkania przez wniesienie wkładu mieszkaniowego,
- nabycie, czyli kupno lub zamiana, własnościowego prawa do mieszkania lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
- nabycie, czyli kupno lub zamiana, własności mieszkania będącego odrębną nieruchomością lub domu jednorodzinnego (Uwaga! Prawa do premii nie daje nabycie ułamkowego udziału we współwłasności mieszkania lub domu oraz nabycie mieszkania lub domu, do którego właścicielowi książeczki mieszkaniowej przysługiwał uprzednio inny tytuł prawny, na przykład wykup mieszkania komunalnego lub spółdzielczego),
- wybudowanie własnego domu jednorodzinnego,
- nabycie własności domu jednorodzinnego lub mieszkania budowanego w systemie deweloperskim albo mieszkania w budynku wielorodzinnym, wybudowanym na gruncie właściciela książeczki mieszkaniowej,
- uzyskanie odrębnej własności mieszkania powstałego wskutek przebudowy, nadbudowy lub rozbudowy budynku mieszkalnego bądź pomieszczeń niemieszkalnych,
- uzyskanie własności domu jednorodzinnego lub mieszkania, wybudowanego przez spółdzielnię mieszkaniową w celu przeniesienia na członków ich własności,
- zawarcie umowy najmu mieszkania w budynku wielorodzinnym, wybudowanym przez Towarzystwo Budownictwa Społecznego.

Premię można dostać tylko za inwestycje położone w Polsce.
Aby otrzymać premię, właściciel książeczki musi złożyć w tej sprawie wniosek do banku w ciągu 90 dni od dokonania jednej z wymienionych czynności (czyli podpisania aktu notarialnego, zgłoszenia domu do użytkowania lub otrzymania przydziału w spółdzielni). Premię zazwyczaj można dostać dopiero po sfinansowaniu inwestycji. Jest jednak możliwość ubiegania się o przyznanie premii już w trakcie inwestycji. Na wniosek właściciela książeczki mieszkaniowej premia może być przekazana wskazanemu inwestorowi (spółdzielni, deweloperowi, wykonawcy) po udokumentowaniu:
- wniesienia co najmniej 60% wymaganego przez spółdzielnię mieszkaniową wkładu budowlanego lub mieszkaniowego,
- zaawansowania budowy własnego domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego w domu jednorodzinnym, w wysokości co najmniej 20% jego wartości kosztorysowej,
- wpłacenia co najmniej 60% wartości kosztorysowej mieszkania lub domu jednorodzinnego budowanego przez dewelopera,
- zaawansowania przebudowy, nadbudowy lub rozbudowy w wysokości co najmniej 60% jej wartości kosztorysowej.
Jeśli właściciel książeczki mieszkaniowej zrezygnuje z budowy domu lub mieszkania (na przykład wycofa wkład czy sprzeda budowany dom), będzie musiał zwrócić premię do banku w ciągu 30 dni (po upływie tego terminu – wraz z odsetkami ustawowymi). Premii drugi raz już nie dostanie, bo książeczka została zlikwidowana.