Zielone latem i zimą

Za oknem szaro, na rabatach w ogrodzie resztki suchych badyli i gnijących liści. A różaneczniki, które chętniej zwiemy rododendronami, jakby wbrew przyrodzie przyciągają wzrok zdrową zielenią liści. Razem z nimi możemy posadzić inne rośliny zimozielone.

Różanecznikom sprzyja klimat leśnych ogrodów: lekko ocienione stanowisko oraz wilgotne powietrze i gleba. Autor: Piotr Banaszczak		W czasie mrozu liście różaneczników zwijają się, jednak wystarczy dzień odwilży, by wyglądały jak dawniej. Autor: Piotr Gorączko

Różaneczniki należą do jednych z najczęściej sadzonych w ogrodach roślin ze względu na ładne, całoroczne ulistnienie i piękne kwiaty, które rozwijają się zależnie od odmiany od końca kwietnia aż do końca czerwca. Krzewy te nie są trudne w uprawie, pod warunkiem że zostały posadzone we właściwym miejscu i w odpowiednio przygotowanej glebie. W przeciwnym razie rośliny chorują – słabo rosną, ich liście żółkną i opadają.
Razem z różanecznikami warto posadzić inne krzewy zimozielone, które mają podobne wymagania. Tworzą one grupę roślin wrzosowatych. Należą do nich między innymi: gaulterie, kalmie, kiścienie, pierisy i skimie. Krzewy te można coraz częściej kupić w sklepach ogrodniczych i szkółkach roślin ozdobnych.

Gaulterie osiągają 20 cm wysokości. Rozrastają się przez rozłogi, tworząc gęste kobierce. Latem i jesienią ich ozdobą są drobne, czerwone owoce. Autor: Hanna Długosz , January Iłendo		Niezwykle efektowne są odmiany pierisa o barwnych liściach. Niestety, nie są one odporne na mróz, dlatego na zimę powinny zostać okryte. Autor: Piotr Gorączko

Co lubią?

Miejsce. Rośliny te najlepiej rosną w zacisznych, osłoniętych od silnych wiatrów zakątkach ogrodu. Źle znoszą palące słońce, lubią natomiast miejsca ocienione – na przykład pod ażurowymi koronami drzew, przez które przesącza się delikatne, rozproszone światło. Ważne, by drzewa, pod którymi zamierzamy sadzić krzewy, tworzyły korzenie głęboko pod ziemią, gdyż wtedy nie osuszają gleby. Dobrą osłoną są dęby, modrzewie i sosny, a nie najlepszą brzozy, graby, jesiony, kasztanowce, klony, orzechy, świerki i wierzby.
Różaneczniki i inne rośliny wrzosowate można sadzić także przy północnych ścianach budynków, trzeba jednak zwrócić uwagę, czy nie ma tam pozostałości wapna (bardzo źle wpływa ono na ich wzrost). Rośliny te bardzo lubią wilgotne powietrze, dlatego dobrze rosną w pobliżu zbiorników wodnych. Najlepiej sadzić je w grupach po kilka sztuk, bo wtedy tworzy się sprzyjający ich wzrostowi wilgotny mikroklimat.

Gleba. Rośliny wrzosowate dobrze rosną jedynie w próchnicznej, lekkiej i, co bardzo ważne, kwaśnej glebie (pH 4-5,5). W ogrodach taka gleba zdarza się rzadko, dlatego przed posadzeniem roślin należy odpowiednio ją przygotować. Można wymieszać w równych częściach kwaśny torf wysoki, przekompostowaną korę i ziemię liściową, czyli dobrze rozłożony kompost z liści drzew (zamiast ziemi liściowej można użyć zwykłego kompostu albo żyznej ziemi ogrodowej). Do takiej mieszanki warto dodać nawozu dla różaneczników (w ilości podanej na opakowaniu). Mieszanką należy wypełnić dół głębokości około 50 cm i średnicy 80-100 cm (dla gaulterii, które są małymi krzewinkami, wystarczy dołek głębokości 30 cm i szerokości 40 cm) i posadzić w nim krzew. Można też w sklepach ogrodniczych kupić gotowe podłoże do uprawy różaneczników i roślin wrzosowatych. Jeśli zamierzamy posadzić w grupie kilka roślin, najlepiej od razu przygotować glebę pod wszystkie. Krzewy sprzedawane są w pojemnikach, dlatego można je sadzić od wiosny do jesieni.

Ściółkowanie. Po posadzeniu roślin należy wokół nich rozłożyć około 10-centymetrową warstwę kory. Taka ściółka ma wiele zalet. Zmniejsza parowanie wody z gleby, a więc chroni korzenie przed przesychaniem, zimą zabezpiecza korzenie przed przemarznięciem, zakwasza też glebę.
Poza tym przez grubą ściółkę nie przerastają chwasty, nie ma więc kłopotów z ich wyrywaniem. Jest to ważne, bo rośliny wrzosowate korzenią się płytko i łatwo można by je uszkodzić podczas pielenia.

Kwiaty kalmii, zależnie od odmiany, mogą być różowe lub białe. Autor: Hanna Długosz , January Iłendo		Na tej rabacie obok różaneczników posadzono kiścienie (wysokie rośliny z prawej strony i odmiana o barwnych liściach – obok kolumnowego iglaka). Z przodu rosną wrzosy i wrzośce. Autor: Hanna Długosz , January Iłendo

Czego potrzebują?

Podlewanie. Rośliny te najlepiej rosną w lekko wilgotnej glebie. Powinny być więc regularnie podlewane - zwłaszcza w okresie kwitnienia (kwiecień – lipiec) oraz jesienią, gdy przygotowują się do zimy. W czasie upałów dobrze jest zraszać całe rośliny.

Nawożenie. Krzewy trzeba nawozić co roku wiosną na początku kwietnia i powtórnie w lecie. Najlepiej stosować specjalne nawozy dla różaneczników i roślin wrzosowatych (na przykład Nawomix, Neudorff, Pokon), które nie tylko dostarczają roślinom potrzebnych minerałów, ale dodatkowo zakwaszają glebę.

Uwaga! Do zasilania absolutnie się nie nadają dolomity oraz nawozy zawierające węglan albo tlenek wapnia, gdyż odkwaszają glebę.
Czasami zdarza się, że krzewom żółkną liście. Taka chloroza może wynikać z niewłaściwego odczynu ziemi (gleba za mało kwaśna). Jeśli się pojawi, rośliny należy podlać roztworem siarczanu amonu, stosując dawkę 30-40 g na 1 m² powierzchni ogrodu. Przyczyną żółknięcia liści może też być brak minerałów w glebie. Można temu zapobiec regularnym nawożeniem.

Cięcie. Krzewy nie wymagają przycinania. Należy jedynie usuwać pędy chore albo przemrożone oraz rosnące w niepożądanym przez nas kierunku. Warto natomiast wyłamywać przekwitłe kwiatostany, zwłaszcza na młodych krzewach. Szpecą, poza tym rośliny niepotrzebnie tracą energię na zawiązywanie nasion. Stare różaneczniki, które straciły dolne liście, można odmłodzić, przycinając wczesną wiosną (marzec-kwiecień) pędy na wysokości 30-40 cm nad ziemią. Niektórzy ogrodnicy polecają, by zabieg ten rozłożyć na dwa lata – w jednym roku przyciąć połowę pędów, a w następnym pozostałe.

Przygotowanie do zimy. Prawidłowo pielęgnowane rośliny wrzosowate wytrzymują spadek temperatury do –25, –30°C. Zimą większym od mrozu zagrożeniem jest dla nich susza. Z liści tych roślin także w tej porze roku paruje woda, jednak nie mogą one jej uzupełnić, pobierając ją z zamarzniętej gleby, i przesychają. Dlatego jesienią – jeśli jest bezdeszczowa – krzewy należy solidnie podlać, by zwiększyć w liściach zapas wody, a ziemię wokół roślin przykryć na przykład grubą warstwą liści. Jeśli zapowiadany jest bardzo duży mróz, a także jeśli krzewy rosną w nasłonecznionym miejscu, gdzie narażone są na przesychanie, dobrze jest okryć je włókniną, świerkowymi gałęziami albo osłonić słomianymi matami. Rośliny uprawiane w chłodnych rejonach kraju i wszystkie krzewy nowo posadzone wymagają okrycia.

Azalie do towarzystwa

Razem z różanecznikami i innymi roślinami wrzosowatymi warto posadzić azalie, gdyż dobrze rosną w takich samych warunkach. Liście azalii opadają co prawda na zimę, ale wcześniej, jesienią, przybierają bardzo ładne żółte i pomarańczowe barwy. Piękne są kwiaty azalii: białe, kremowe, żółte, pomarańczowe, różowe, fioletowe albo czerwone, u niektórych odmian przyjemnie pachnące.

Autor: Piotr Gorączko		Autor: Piotr Banaszczak

Różanecznikowe drzewko
Różaneczniki można prowadzić w formie niewysokich drzewek. Najlepiej do tego celu nadaje się dziko rosnący gatunek – różanecznik fioletowy – gdyż jest bardziej wytrzymały na mróz od odmian i szybko rośnie, osiągając w sprzyjających warunkach aż 4-5 m wysokości.
Do formowania należy wybrać młodą roślinę, która ma silny i prosty pęd. Po jej posadzeniu w ogrodzie pęd należy przywiązać do palika, a następnie usunąć wszystkie boczne gałęzie. Gdy pozostawiony pęd-pień osiągnie oczekiwaną przez nas wysokość, należy go przyciąć, aby pobudzić roślinę do wypuszczania bocznych gałęzi, które utworzą koronę.
Przez kolejne lata trzeba będzie wycinać wszystkie pędy wyrastające zbyt nisko z pnia oraz z ziemi.

Jakie różaneczniki wybrać?
Jest bardzo wiele odmian różaneczników. Nie wszystkie są tak samo wytrzymałe na mróz. Kupując rośliny, należy się upewnić, czy wybrana odmiana jest przystosowana do naszego klimatu, czy może zimować bez okrycia, czy też wymaga zabezpieczenia. Najbardziej odporne na mróz są: różanecznik fioletowy oraz odmiany – Album Novum, America, Caractacus, Catawbiense Boursault, Catawbiense Grandiflorum, Catharina van Tol, Cunnigham’s White, Nova Zembla, Rasputin, Raseum Elegans. Niezbyt odporne są natomiast odmiany o żółtych kwiatach.

Różanecznik odmiany Album Novum. Autor: Piotr Gorączko		Różanecznik odmiany Catawbiense Grandiflorum. Autor: Piotr Gorączko		Różanecznik odmiany Nova Zembla. Autor: Piotr Gorączko

Kąpiel z bąbelkami

Dzięki wannie z hydromasażem łazienka, nawet mała, może stać się miejscem relaksu i odpoczynku po męczącym dniu.

O zaletach hydromasażu nikogo nie trzeba przekonywać. Masaż strumieniami wody i powietrza nie tylko poprawia krążenie, rozluźnia mięśnie, relaksuje i odpręża, ale ma także własności lecznicze. Hydroterapia polecana jest na przykład w chorobach układu mięśniowego, krążenia, przy problemach ortopedycznych i reumatycznych. Wpływa również dobrze na stan skóry poprzez dotlenienie i polepszenie jej ukrwienia.

Jaki masaż?
Kierując się własnymi upodobaniami i zaleceniami lekarzy, możemy wybrać masaż powietrzny, wodny lub ich kombinacje. Spotyka się też rozwiązania z zastosowaniem ultradźwięków oraz z ozonowaniem wody.
Masaż powietrzny to odmiana masażu łagodniejszego, stosowanego do ogólnego relaksu. Do wanny napełnionej wodą za pomocą dmuchawy wtłaczane jest powietrze. Dmuchawy mogą mieć funkcję podgrzewania powietrza. Na rynku oferowane są dwa systemy masażu powietrznego. W pierwszym powietrze wtłaczane jest do wanny przez układ rurek i dysz. W drugim - dostaje się do wody z komory zwanej „podwójnym dnem” przez dużą liczbę otworów w dnie wanny.
Drugie rozwiązanie jest tańsze, ale rzadziej spotykane, bo wymaga szczególnie starannej dezynfekcji. Problemem bywa dokładne osuszenie urządzenia po kąpieli.
Masaż wodny ze względu na silne natężenie strumienia jest szczególnie polecany na przykład przy przeciążeniu mięśni. Woda krąży w układzie zamkniętym. Jej przepływ jest wymuszany przez pompę.
W dnie i ścianach bocznych wanny znajdują się dysze. Ich rozmieszczenie nie jest przypadkowe. Strumienie wody są kierowane na konkretne części ciała: plecy, stopy, ramiona. Siłę strumienia i kierunek przepływu można regulować. Odmiany tak zwane wirujące przeznaczone są do masażu wybranych partii ciała, na przykład stóp.
Liczba dysz zależy od wielkości wanny. Minimalna to cztery. Im więcej dysz, tym masaż jest efektywniejszy. Dysze są zazwyczaj tak skonstruowane, że wypływ wody powoduje zasysanie powietrza. Zachodzi zjawisko podobne, jak w wylewce z perlatorem. Dlatego producenci nazywają ten rodzaj masażu wodno-powietrznym lub wodnym z napowietrzaniem. Jest to wersja masażu najbardziej rozbudowana. Oba układy mogą działać osobno lub równocześnie.

Wanna asymetryczna WAITARA, wymiary: 150 x 100 x 42 cm, cena: 5820-11 420 zł. Autor: ROCA		Wanna okrągła GEMINI, wymiary: średnica 180 cm, głębokość 57 cm, cena: 22 500-28 300 zł. Autor: JACUZZI EUROPE		Wanna narożna symetryczna VICI, wymiary: 137 x 137 x 40 cm, cena: 2870-7240 zł. Autor: SANITEC KOŁO

Materiał wanny
Niecki wanien wytłaczane są z akrylu lub jego odmian. Materiał ten pozwala na kształtowanie dowolnych form. Można odpowiednio profilować dno, tak by powstały siedziska, zagłówki, podłokietniki. Akryl ma własności antypoślizgowe. Zapewnia komfort użytkowania, ponieważ tłumi dźwięki i ma dobrą izolacyjność cieplną, dzięki czemu woda długo utrzymuje żądaną temperaturę. Z bogatej oferty rynkowej można wybrać wannę okrągłą, narożną (symetryczną lub asymetryczną), prostokątną, pojemności od 140 do 500 l, białą lub kolorową.

Co sprawdzić przed zainstalowaniem?

Pomieszczenie. Różnorodność oferty pozwala na zainstalowanie wanny nawet w niewielkiej łazience. Najmniejsze wanny z hydromasażem mają 140 cm długości i 75 szerokości. Ważne jest, by łazienka miała sprawną wentylację. Podłoże, na którym ma stanąć wanna, powinno być wypoziomowane.

Uwaga! Zdaniem specjalistów, aby hydromasaż spełniał swoje zadanie, łazienka powinna mieć powierzchnię co najmniej 6-7 m². Wówczas uniknie się skraplania wody na ścianach i suficie. Zbyt mała wanna nie zapewni odpowiedniej odległości ciała od dyszy, która powinna wynosić około 10 cm, żeby masaż był skuteczny.

Instalacja elektryczna. Instalacja elektryczna w domu powinna być zabezpieczona wyłącznikiem różnicowoprądowym oraz bezpiecznikiem. Wielkość bezpiecznika określa producent wanny, ponieważ zależy ona od wielkości urządzenia. W nowo wykonywanych instalacjach wyłączniki różnicowoprądowe są montowane standardowo. Czasem producenci montują je także w skrzynkach sterujących pracą hydromasażu. Podłączenie urządzenia najlepiej powierzyć autoryzowanemu serwisantowi producenta lub elektrykowi z uprawnieniami.

Instalacja wodna i kanalizacyjna. Zamontowanie wanny z hydromasażem nie wymaga szczególnych rozwiązań instalacji wodno-kanalizacyjnej. Niektóre wanny są fabrycznie wyposażone w baterie.
Wanna powinna być tak podłączona, aby po każdej kąpieli możliwe było całkowite odprowadzenie zużytej wody z niecki i przewodów oraz osuszenie pompy. Dlatego przewody, w których krąży woda, będą ułożone ze spadkiem w kierunku odpływu, a pompa powinna mieć tak zwany drenaż.

Wanna narożna symetryczna FRANCJA, wymiary: 140 x 140 x 46 cm, cena: 5490-13 500 zł. Autor: POOL-SPA		Wanna narożna asymetryczna GALA, wymiary: 153,5 x 100,5 x 47 cm, cena: 4950-6340 zł. Autor: CERSANIT		Wanna dwuosobowa SINGAPORE, poziome wymiary boków: 100 x 189 x 129 cm, głębokości siedzisk 53 i 49 cm, cena: 12 090-35 950 zł. Autor: TECHNIC INDUSTRY

Co sprawdzić przed zakupem?

Zabezpieczenia. Elementy wanny będące pod napięciem muszą mieć ochronę przed strugami wody, to znaczy stopień ochrony IP X5. Warto sprawdzić, jakie rozwiązania podnoszące bezpieczeństwo kąpiącego zastosowano w wybranej wannie. Takimi zabezpieczeniami są:
- uziemienie pompy wodnej i ramy metalowej,
- zasilanie elementów w bezpośrednim zasięgu kąpiącego napięciem 12 V prądu stałego,
- zamontowanie pompy w bezpiecznej odległości od otworu zasysającego wodę (co najmniej 40 cm), tak by uniemożliwić wciągnięcie włosów przez pompę.
Sterowanie hydromasażem może być pneumatyczne  lub elektroniczne. Wadą pierwszego rozwiązania jest niebezpieczeństwo pracy pompy na sucho. W urządzeniach ze sterowaniem elektronicznym jest czujnik poziomu wody, który uniemożliwia włączenie hydromasażu, jeżeli poziom wody nie sięga powyżej bocznych dysz. Rozwiązanie to zabezpiecza przed wcześniejszym włączeniem hydromasażu, które może doprowadzić do zalania łazienki i pracy pompy na sucho.

Wyposażenie dodatkowe wanny. Do wybranego modelu wanny możemy dobrać różne systemy masażu i sterowania. Koszt wanny zależnie od wybranej opcji może się różnić kilkakrotnie. Najtańszy rodzaj hydromasażu to masaż wodny ze sterowaniem pneumatycznym. Najdroższe są systemy masażu ze sterowaniem elektronicznym.
Ustalmy, co wchodzi w skład ceny wanny, a jakie elementy trzeba dodatkowo kupić. Najczęściej w cenę wanny nie jest wliczony koszt paneli osłonowych. Można ich jednak nie kupować i zamiast tego obudować wannę glazurą, pamiętając o pozostawieniu otworów rewizyjnych umożliwiających późniejsze serwisowanie.
Obudowę zazwyczaj wykonuje się na stelażu metalowym. Dostęp do pomp i dmuchawy powinien być łatwy. Konieczny jest także dopływ powietrza, aby urządzenia te poprawnie funkcjonowały.
Między wanną a ścianą lub innym elementem stałym trzeba zachować około 5-milimetrową szczelinę, którą później wypełnia się silikonem.
Dodatkowo można dokupić:
- grzałkę, która umożliwi utrzymanie stałej temperatury wody;
- grzałkę powietrza;
- oświetlenie halogenowe;
- zagłówki;
- systemy automatycznej dezynfekcji i osuszania;
- różne rodzaje sterowania, na przykład z funkcją wyłączania masażu po 20 minutach użytkowania, opcję ustawienia czasu kąpieli.

Poziom hałasu. Z myślą o komforcie użytkowników producenci starają się wyciszyć pracę dmuchawy i silnika pompy. Głośność urządzenia podawana jest w decybelach. Poziom natężenia dźwięku wanien z hydromasażem wynosi średnio 60 dB. Dla porównania: pracująca zmywarka to hałas około 45-55 dB, cicho grające radio - 40 dB, zaś normalna rozmowa - 60 dB. O głośności pracy hydromasażu decyduje nie tylko praca urządzenia, ale też sposób zamontowania wanny, na przykład to, czy nóżki mają podkładki tłumiące dźwięk i czy przy montażu wanny zastosowano izolację akustyczną pomiędzy nią a ścianą.

Warunki zakupu i gwarancji. Gwarancja udzielana jest najczęściej na rok lub 2 lata na system masażu i 5 do 10 lat - na materiał wanny. Kupując wannę, zapytajmy o najbliższy punkt serwisowy i termin realizacji ewentualnych napraw - zwykle nie przekracza on 14 dni.

Atesty. Zgodnie z przepisami (rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 1999 r., Dz. U. z 2000 r., nr 5, poz. 53) wanny z hydromasażem powinny być oznaczone Znakiem Bezpieczeństwa wydawanym przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. Niektórzy producenci uzyskują dodatkowo Atest Higieniczny PZH.

Wanna okrągła SANTA LUCIA, wymiary: średnica 180 cm, głębokość 50 cm, cena: 31 960-54 410 zł. Autor: HOESCH		Wanna narożna symetryczna VERENA, wymiary 140 x 140 x 40 cm, cena: 3140-7170 zł. Autor: AQUAFORM

Jak dbać o wannę?

Wszystkie wanny powinny być okresowo dezynfekowane, żeby powstrzymać ewentualny rozwój bakterii i glonów, któremu sprzyja wilgotne środowisko. Firmy produkujące wanny oferują środki dezynfekujące w postaci płynów lub tabletek. Środek należy dodać do wody w wannie przynajmniej raz na dwa tygodnie i uruchomić hydromasaż na około 15 minut.
Droższe wanny mają automatyczne systemy dezynfekcji, które uruchamiają się po każdej kąpieli.
W wannach z masażem powietrznym kanały powietrzne powinny być przedmuchiwane. Co pewien czas trzeba także usuwać zanieczyszczenia z sitka, przez które pompa zasysa wodę. Wykręcane dysze łatwo oczyścić z kamienia.
Do mycia wanny używa się delikatnych środków czyszczących, a ewentualne zarysowania akrylu usuwa za pomocą past polerskich.

Wanna prostokątna APOLLONIA, wymiary: 180 x 90 x 44 cm, cena: 4610-10 900 zł. Autor: AKRYL		Wanna symetryczna CLASSIC, wymiary: 170 x 75 x 42 cm, cena: 2270-6940 zł. Autor: SANPLAST

Próba szczelności

Po ustawieniu wanny oraz podłączeniu do instalacji elektrycznej i wodno-kanalizacyjnej (ale jeszcze przed zabudowaniem) konieczne jest wykonanie próby szczelności. Wannę napełniamy wodą i pozostawiamy na godzinę. Jeżeli nie ma przecieków, sprawdzamy system masażu, uruchamiając go na 15 minut. Dopiero potem można przystąpić do właściwego montażu wanny.