Sposoby na lukarnę.

Mimo że do doświetlania poddaszy wymyślono okna połaciowe, lukarny nadal są często projektowane, zwłaszcza w domach o tradycyjnej architekturze. Pod względem konstrukcyjnym nie jest to element zbyt trudny do wykonania. Warto się zapoznać z różnymi możliwymi rozwiązaniami.

Lukarna to rodzaj drewnianej nadbudówki na dachu, w której okno umieszczone jest pionowo. Zależnie od tego, jaka jest jej szerokość, w połaci dachu powstaje otwór o różnej wielkości. To z kolei narzuca różne sposoby budowania.

Lukarny powinny być dopasowane do stylu domu, aby tworzyły z nim harmonijną całość. Autor: Andrzej T. Papliński		Wąskie lukarny o szerokości okna często są umieszczane po dwie w jednym pomieszczeniu. Autor: Zygmunt Stępiński		Lukarna z podwójnym oknem zapewnia dużo światła w pomieszczeniu. Autor: Andrzej Szandomirski

Sposób pierwszy – pomiędzy krokwiami

To najłatwiejszy sposób zrobienia lukarny, bo nie trzeba zmieniać konstrukcji nośnej dachu. Stosuje się go wtedy, gdy jej szerokość może być mniejsza niż odległości pomiędzy krokwiami. Oznacza to, że okno najczęściej będzie wypełniać całą powierzchnię czołową lukarny, a jego szerokość nie będzie zbyt duża – zwykle 60 lub 90 cm. Tej wielkości okna z reguły nie zapewniają dostatecznej ilości światła na poddaszu i dlatego często projektuje się kilka małych lukarn obok siebie.
Konstrukcja takiej lukarny jest wyjątkowo prosta, bo ścianki to tylko kilka desek przybitych do krokwi kulawkowych, na których opiera się zwykle jednospadowy daszek. Wystarczą deski o grubości 38 mm i szerokości 10 lub 14 cm w rozstawie co 60 cm – podobnie jak w szkieletowym domu drewnianym. Konstrukcja jest tak lekka, że do jej podparcia najczęściej nie trzeba stosować grubszych lub podwojonych krokwi. Znakomitym sposobem na usztywnienie szkieletu lukarny jest obicie go od zewnątrz wodoodporną sklejką (grubości minimum 9 mm, lepiej 12 mm) lub płytami OSB (grubości 12-15 mm).

Konstrukcja lukarny umieszczonej pomiędzy sąsiednimi krokwiami. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Sposób drugi – na wzmocnionych krokwiach

Pomieszczenie z lukarną jest wygodne wtedy, gdy jej szerokość jest większa od połowy długości ściany, na której się znajduje. Wtedy bowiem można zrobić dwa okna (lub jedno duże), aby światło dzienne docierało praktycznie do każdego kąta. Poza tym wydatnie zwiększa się powierzchnia pokoju z wysokością umożliwiającą stanie (powyżej 190 cm). Jednak tak duża szerokość lukarny (zwykle większa niż 180 cm) wiąże się z istotnymi zmianami w konstrukcji dachu. Trzeba bowiem przeciąć jedną lub dwie krokwie i zastosować wymiany. Niezbędne jest również wzmocnienie krokwi krawędziowych – zwykle przez ich podwojenie.
Konstrukcja takiej lukarny najczęściej jest bardzo podobna do poprzedniego typu. Z tym że daszek zwykle jest dwuspadowy, a do podwieszenia sufitu lukarny często wykorzystuje się przedłużone jętki. Konstrukcję lukarny można wykonać zgodnie z zasadami budowy domu szkieletowego z desek o grubości 38 mm i szerokości 10, 14 cm lub w sposób tradycyjny, stosując połączenia ciesielskie i bale o grubości co najmniej 5 cm

Konstrukcja popularnej lukarny o szerokości nieprzekraczającej trzech rozstawów krokwi. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Sposób trzeci – na drewnianych ściankach
Przy lukarnach szerszych od potrójnego rozstawu krokwi konieczne jest przeprowadzenie obliczeń i zaprojektowanie konstrukcji wzmacniającej więźbę dachową. Czasami wystarczą tylko wymiany i wzmocnione krokwie, ale niekiedy konieczne okażą się też dodatkowe słupy i płatwie. Dlatego każdy taki przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Decyduje o tym konstruktor w trakcie opracowywania projektu.
Konstrukcja lukarny nie musi dodatkowo obciążać więźby dachowej i dlatego najlepiej, gdy będzie samonośna. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest wybudowanie krótkich ścianek, na których przynajmniej częściowo będzie się opierać daszek lukarny. Ścianki boczne (szkieletowe) z desek 38 x 100 mm powinny być oddylatowane od więźby dachowej, żeby obciążenia z dachu nie były przekazywane bezpośrednio na strop. Wskazane jest, by daszek lukarny był jednospadowy i sięgał aż do kalenicy, bo wtedy jest najłatwiejszy do wykonania i najkorzystniejszy ze względów konstrukcyjnych. Jednak takie rozwiązanie nie zawsze jest możliwe, gdyż zależy od wielu czynników: wymiarów dachu, kąta nachylenia połaci, materiału pokrycia, stylu domu itp.

Konstrukcja lukarny opartej na ścianach bocznych i kalenicy. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Izolacja lukarny

Najważniejsza jest izolacja termiczna z wełny mineralnej, ale niezbędne są również folie paro- i wiatroizolacyjne. Wełnę mineralną układa się pomiędzy deskami lukarny – w ścianach warstwę grubości co najmniej 10 cm, a na daszku najlepiej więcej, nawet 20-25 cm. Paroizolację mocuje się do konstrukcji lukarny od strony wewnętrznej, natomiast wysokoparoprzepuszczalną izolację wiatrochronną – od strony zewnętrznej (na sklejkowym poszyciu). Wtedy izolacja termiczna znajduje się pomiędzy nimi i jest chroniona przed zawilgoceniem. Wszelkie połączenia folii izolacyjnych i obróbek blacharskich wykonuje się jak na pozostałej części dachu.
Dla fachowca ich poprawne ułożenie nie będzie stanowiło problemu.

Ścianka czołowa lukarny często może stanowić przedłużenie ścian parteru. Autor: Andrzej Szandomirski		W tej lukarnie ścianki boczne będą miały konstrukcję drewnianą. Autor: Mariusz Bykowski

Jak duże okno
Powierzchnia okna w lukarnie nie powinna być mniejsza niż 1/6-1/8 powierzchni podłogi pomieszczenia, które ma oświetlać. Dla porównania – wystarczająca powierzchnia okien połaciowych to 1/10-1/12 powierzchni podłogi.