sobota, 2 lipca 2011

Żeby rynny działały. Tajniki montażu



Materiał, z którego są wykonane, odgrywa oczywiście dużą rolę w trwałości systemu. Jednak nawet najlepsze rynny się nie sprawdzą, gdy zostaną źle zamontowane.

Prawda ta dotyczy wszystkich systemów rynnowych – bez względu na to, z czego zostały zrobione. Poszczególne materiały mają jednak swoją specyfikę i, oprócz ogólnych prawideł, przed podjęciem decyzji warto znać również szczegółowe związane z tym normy postępowania.
Wybierając system odwadniający dach, zazwyczaj zestawia się: parametry, cechy fizyczne i użytkowe oraz cenę kompletnego systemu (w jego skład wchodzą nie tylko rynny i rury spustowe, ale także złączki, denka, kolanka, haki, obejmy, elementy dylatacyjne itd.). Na to ostatnie istotny wpływ ma także koszt montażu. Im więcej elementów składa się na system, tym wyższa jest cena montażu. W efekcie może się okazać, że gdy w skład pozornie droższego systemu wchodzi mniej elementów (co obniża koszty), jest on niewiele droższy od tego z tańszego materiału (który jednak wymaga wielu złączek, kosztownej robocizny itd.).

Ze stali powlekanej
Takie systemy rynnowe są produkowane z blachy stalowej grubości 0,6 mm, powlekanej tworzywem sztucznym – plastizolem, puralem lub poliestrem. Warstwa tworzywa chroni rynny i rury spustowe przed korozją, uszkodzeniami mechanicznymi i niekorzystnym działaniem czynników chemicznych (na przykład kwaśnych deszczów). Producenci deklarują, że trwałość systemu rynnowego ze stali to 80-100 lat. Rynny mają długości 1, 2, 3 lub 4 m – w zależności od producenta systemu (najczęściej są oferowane w parach: 1 i 3 m, 2 i 4 m, rzadziej 3 i 4 m). Łączy się je klamrami lub złączkami zaciskowymi z uszczelką z EPDM, co gwarantuje szczelność połączenia. Trzeba jednak wiedzieć, że zmienne warunki atmosferyczne mogą spowodować szybsze zużycie się klamer niż całego systemu, co oznacza konieczność ich wymiany. Rury spustowe ze stali powlekanej zazwyczaj mają długości 1, 3 oraz 4 m – najczęściej jest oferowana para 1 i 3 m. Łączy się je na wcisk albo korzystając ze specjalnych łączników. Do elewacji mocuje się je za pomocą obejm. Montaż takiego systemu wymaga narzędzi do cięcia na zimno. Mimo że stal jest twarda, lepiej używać do jej cięcia narzędzi ręcznych, ponieważ elektryczne rozgrzewają się podczas pracy, co może spowodować uszkodzenie powłoki. W tym systemie łatwo montuje się elementy takie jak denka i rury spustowe – po prostu łączy się je na wcisk, ewentualnie za pomocą gumowego młotka. Niektórzy producenci zalecają dodatkowe uszczelnienie tych styków silikonem. Powłoki systemów ze stali nie powinny zmieniać koloru pod wpływem promieniowania UV, ale zależy to od ich jakości.

Zasady montażu wspólne dla wszystkich


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki
Wszystkie elementy systemu trzeba dobrać do efektywnej powierzchni dachu, którą oblicza się według wzoru: EPD = (W + H/2) x L (w którym W oznacza odległość w poziomie od narożnika dachu do kalenicy, H to wysokość dachu, a L – jego długość, wszystkie wymiary powinny być podane w metrach). Efektywną powierzchnię dachu można wyliczyć samodzielnie, jeśli ma on nieskomplikowany kształt – jest dwu- lub czterospadowy. Powierzchnię dachu wielopołaciowego i, na przykład, z licznymi lukarnami powinien obliczyć dekarz lub doradca techniczny producenta systemu. Zależy od niej, jakie rozmiary będą miały rynny i rury spustowe.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Należy dobrać właściwą liczbę rur spustowych i odpowiednio je rozmieścić. Do jednej rury może spływać woda z rynny o długości 10 m (zakładając, że rozmiar systemu został właściwie dobrany do efektywnej powierzchni dachu). Jeśli rynna jest dłuższa (do 24 m), konieczne jest zamontowanie dwóch rur spustowych.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Rynny trzeba zamontować na odpowiedniej wysokości i głębokości w stosunku do połaci dachowej. Jeśli chodzi o wysokość, nie powinny wystawać poza płaszczyznę będącą przedłużeniem połaci dachu – inaczej zimą śnieg zsuwający się z dachu może uszkodzić albo nawet zerwać rynnę. Poza krawędź dachu powinno wystawać nie mniej niż 1/2 szerokości rynny (ale nie więcej niż 2/3) – gwarantuje to, że woda spływająca z dachu trafi do wnętrza rynny, a nie poza nią.



Autor: WAVIN

Autor: WAVIN

Ważne jest, czy montaż rynien i rur spustowych odbędzie się przed ułożeniem pokrycia dachowego, czy po zakończeniu tego etapu robót. Od tego zależy, czy rynny będą montowane do krokwi – to wariant możliwy do zastosowania przed ułożeniem pokrycia, czy też doczołowo – ta opcja jest dostępna po ułożeniu. W zależności od tego należy dobrać haki – dokrokwiowe lub doczołowe. Choć korzystniejsze jest układanie rynien przed pokryciem, inwestorzy często wybierają odwrotną kolejność. Przy montażu dokrokwiowym trzeba sprawdzić, czy rozstaw krokwi odpowiada rozstawowi haków zalecanemu przez producenta rynien. Jeśli krokwie są rozmieszczone zbyt rzadko i haki byłyby za bardzo oddalone od siebie, na krokwie należy nabić łaty lub zdecydować się na montaż doczołowy.


Autor: Mariusz Bykowski

Istotne jest zachowanie właściwej odległości między hakami. Dla rynien z PCW, aluminium oraz miedzi haki rozmieszcza się co 40-60 cm, dla rynien stalowych i cynkowo-tytanowych co 50-70 cm. Jeśli haki będą rozmieszczone zbyt rzadko, pozbawione podparcia rynny odkształcą się pod naporem wody lub śniegu.


Autor: Mariusz Bykowski

Trzeba pamiętać o tym, żeby haki i umieszczone na nich rynny zachowały właściwy spadek
w kierunku rury spustowej – nie mniejszy niż 5-20 mm na 1 m (czyli od 0,5 do 2%)

Z tworzywa
Systemy rynnowe są wytwarzane z wysokoudarowego nieplastyfikowanego PCW barwionego w masie. Ich trwałość, przewidywana i deklarowana przez producentów, to 50 lat. Rynny mogą mieć długości od 1 do 4 m, a najpopularniejsze to 2 i 4 m. Do łączenia rynien można używać
złączek z uszczelkami z EPDM lub kleju. Podczas montażu trzeba uwzględnić dużą rozszerzalność termiczną systemów z PCW. W przypadku montażu za pomocą systemu uszczelkowego kompensacja odbywa się na każdej złączce. Są one tak skonstruowane, że rynny, zmieniając pod wpływem temperatury swoją długość, przesuwają się w nich na uszczelkach. Aby uszczelki łatwo się poruszały, smaruje się je silikonem. Niektórzy producenci oferują uszczelki pokryte specjalną powłoką o właściwościach podobnych do teflonu, która ułatwia przesuwanie się elementów i tłumi odgłosy związane z ruchami systemu. System połączony klejem również wymaga elementów uszczelkowych kompensujących rozszerzalność termiczną. Jednak wtedy na elementach podtrzymujących porusza się cały system, a nie pojedyncze rynny – od kształtki do kształtki. Rury spustowe z PCW mogą mieć długości od 0,5 m do 4 m. Najczęściej oferowana jest para 2 i 4 m. W połączeniach rur spustowych z kształtkami pozostawia się luz montażowy, który umożliwia kompensację zmian wymiarów spowodowanych rozszerzalnością termiczną materiału. Elementy podtrzymujące, czyli uchwyty rynnowe oraz obejmy rur, umożliwiają przesuwanie się rynien i rur na skutek zmian temperatury. Osoby niedoświadczone nie powinny montować rynien z PCW w temperaturze niższej niż 10°C – gdy jest zimno, materiał ten staje się bardziej kruchy i łatwo spowodować przypadkowe pęknięcie rynny czy rury. PCW wykorzystywane do produkcji systemów rynnowych jest wzbogacane dodatkami zapobiegającymi płowieniu rynien pod wpływem promieniowania słonecznego. Bywa jednak, że rynny bardzo długo wystawione na słońce zmieniają barwę. Na szczęście odbarwiają się jednolicie.


Rynny z PCW można sklejać, jest to jednak praco- i czasochłonny sposób montażu
Autor: Mariusz Bykowski
Łatwiej montuje się systemy z PCW łączone na złączki z uszczelkami z EPDM
Autor: PLASTMO



Rynny i rury dobiera się nie tylko do pokrycia dachu, ale także do elewacji
Autor: MARLEY
Rury spustowe w systemach z PCW łączy się za pomocą mufy, która kompensuje zmiany wymiarów rur spowodowane różnicami temperatury
Autor: WAVIN

Z miedzi

Miedź jest jednym z najstarszych tworzyw stosowanych na odwodnieniach dachu. Trwałość takich systemów rynnowych wynosi od 100 do aż 300 lat (pod warunkiem prawidłowego montażu). Systemy miedziane są produkowane z blachy grubości 0,6 mm. Do montażu orynnowania trzeba zatrudnić doświadczonego dekarza – miedź jest trwała, ale miękka i mało odporna na uszkodzenia mechaniczne, na przykład tarcie czy uderzenia paskiem lub kamieniami. Warto więc ten dość kosztowny materiał powierzyć kompetentnemu wykonawcy. Rynny miedziane są oferowane w odcinkach 3-metrowych. Łączy się je zazwyczaj na zakład i przez tak zwane miękkie lutowanie (odbywa się w temperaturze do 300°C), co wymaga dużej wprawy. Połączenia najbardziej narażone na odkształcenie umacnia się jeszcze nitami. Zakład w miejscu połączenia rynien musi mieć nie mniej niż 30% ich średnicy, co oznacza, że dla rynny o średnicy 10 cm będzie to nie mniej niż 3 cm. System rynnowy z miedzi zmienia wymiary pod wpływem temperatury – rynna długości 10 m ogrzana od –10 do +80°C wydłuży się o ponad 1,5 cm. Dlatego systemy z miedzi trzeba wyposażyć w elementy dylatacyjne kompensujące zmiany wymiarów. Najczęściej montuje się je w narożnikach lub w połączeniach długich odcinków rynien. Rury spustowe mają długość 2 m i tak wyprofilowane końce, by jeden z nich wchodził w drugi następnego odcinka rury. Gdy zachodzi konieczność łączenia krótszych odcinków rur, używa się do tego mufy lub wykonuje kielich. Miedź pod wpływem czynników atmosferycznych pokrywa się patyną, czyli zielonym nalotem. Badania wykazują, że nalot ten chroni rynny i blachy dachowe przed szkodliwym oddziaływaniem środowiska. W systemach z miedzi zarówno haki, jak i obejmy są miedziane. Jest tak dlatego, że materiału tego nie wolno łączyć z cynkiem i jego stopami, stalą ocynkowaną, aluminium, żelazem i elementami miedziowanymi galwanicznie, gdyż spowoduje on ich przyspieszoną korozję. Niedobre jest również połączenie miedzianych rynien z pokryciem z papy, ponieważ spływające z niej z deszczem związki siarki znacznie przyśpieszają korozję miedzi.


Z pokryciami tradycyjnymi, takimi jak dachówka ceramiczna czy gont, dobrze wyglądają rynny miedziane. Lutowane połączenia powinny być jednak starannie wykonane, w przeciwnym razie oszpecą ten szlachetny materiał
Autor: Piotr Mastalerz

Autor: PLASTMO



Systemy z miedzi zmieniają wymiary pod wpływem zmian temperatury. Producenci oferują więc elementy dylatacyjne służące kompensowaniu tego zjawiska
Autor: PLASTMO
Rynny miedziane mogą mieć wewnętrzną krawędź wywiniętą do środka, a zewnętrzną – na zewnątrz. Wywinięcie do wewnątrz umożliwia efektywniejsze odprowadzanie wody przez rynnę i zapobiega jej rozchlapywaniu
Autor: ALPODACH

Z blachy cynkowej

Tynk to jedno z najstarszych tworzyw stosowanych w odwodnieniach dachu. Trwałość takiego systemu może wynosić aż 120 lat, pod warunkiem prawidłowego montażu. Używana obecnie blacha cynkowa (potocznie zwana cynkowo-tytanową lub tytan-cynkiem) jest stopem cynku o stopniu czystości 99,995% z domieszką miedzi, tytanu i aluminium stanowiących razem 0,005%. Rynny takie robi się z blachy o grubości 0,7 lub 0,8 mm i mają one 3 m długości. Łączy się je zazwyczaj na zakład, stosując tak zwane miękkie lutowanie (w temperaturze 240--260°C). Ze wszystkich dostępnych sposobów łączenia rynien lutowanie jest najtańsze i najtrwalsze. Wymaga jednak wprawy, lepiej więc nie podejmować się samodzielnego montażu orynnowania cynkowo--tytanowego, lecz zatrudnić do tego wykwalifikowanego fachowca. Alternatywą jest łączenie rynien specjalistycznym klejem. Tak wykonane połączenie staje się szczelne po 48 godzinach, a jego trwałość wynosi co najmniej 50 lat (jak wykazały testy laboratoryjne). Rury spustowe mają długość 3 m (okrągłe) lub 2 m (prostokątne). Blacha, z której są produkowane, ma grubość 0,65 lub 0,7 mm. Rynny mają tak wyprofilowane końce, żeby jeden z nich wchodził w drugi następnego odcinka rury. Gdy trzeba połączyć odcinki rur bez wyprofilowanych końców, wstawia się między nie mufy lub kielichy. System rynnowy cynkowo-tytanowy również zmienia wymiary pod wpływem temperatury – rynna długości 10 m ogrzana od –10 do +80°C wydłuży się o ponad 1 cm. Dlatego systemy te trzeba wyposażyć w elementy dylatacyjne, kompensujące zmiany wymiarów. System ten można łączyć z innymi materiałami: stalą ocynkowaną, aluminium i żelazem. Odwodnienie z blachy cynkowo-tytanowej patynuje, przybierając barwę od jasnych odcieni szarości do zielonkawych odcieni grafitu. Proces ten może przebiegać w sposób naturalny, można też kupić rynny patynowane fabrycznie. Niektóre rodzaje fabrycznych patyn, zarysowane podczas użytkowania lub montażu, odbudowują się dokładnie w tym samym kolorze.



Z patynowanej blachy cynkowo-tytanowej można na placu budowy zrobić potrzebne elementy, na przykład zlutować z niej sztucery. Systemy rynnowe z tego materiału oferowane są również w wersji niepatynowanej
Autor: Andrzej Szandomirski

Autor: Andrzej Szandomirski
Blacha w kontakcie z powietrzem ulega powolnemu patynowaniu
Autor: Jarosław Sosiński




Takie rynny mogą mieć przekrój nie tylko tradycyjny półokrągły, ale także kwadratowy czy prostokątny
Autor: RHEINZINK
Gdy dom stoi na zadrzewionej działce, warto wyposażyć rynny w siatki ochronne zatrzymujące liście
Autor: RHEINZINK
System ten może być użytkowany nawet 120 lat – dobrze jest więc zastosować go na dachu z pokryciem o podobnej żywotności
Autor: RHEINZINK

Z aluminium
Jest to metal odporny na korozję. Rynny i rury spustowe robi się z blachy grubości 0,7 mm, o powierzchni fabrycznie zabezpieczonej akrylem lub poliestrem, a także lakierowanej, co chroni ją przed promieniami UV. Otrzymany w ten sposób materiał jest odporny na temperaturę od –30 do +80°C, dzięki czemu nadaje się do stosowania na zewnętrz. Warstwa lakieru ma właściwości plastyczne i jest odporna na działanie wszelkich chemikaliów oraz na niekorzystne warunki atmosferyczne, na przykład słoną mgłę i powietrze zawierające SO2. Producenci tych rynien dają 20 lat gwarancji na trwałość i zachowanie koloru blachy. Aluminiowe rynny przygotowane fabrycznie mają długość 6 m. Mogą być prostokątne, półokrągłe lub okapowe. Łączy się je na zakładkę, następnie nituje i klei. Często jednak wykonuje się je w technologii ciągłej na giętarkach, bezpośrednio na placu budowy. W ten sposób redukuje się znacznie liczbę połączeń, które są uważane za słabą stroną systemów rynnowych. Zwolennicy rynien ciągłych uważają, że najlepiej, jeśli wzdłuż każdej krawędzi dachu jest ułożony nieprzerwany odcinek rynny. Potrzebne do tego kształtki aluminiowe tłoczy się od razu na żądaną długość na placu budowy. Z tego względu do tej pracy potrzebna jest wyspecjalizowana firma. Udany montaż rynien ciągłych zależy w znacznym stopniu od maszyn tworzących profile rynnowe z taśmy blachy przechodzącej przez system rolek kształtujących. Profil musi być tak uformowany, by zapewnić niezbędną sztywność i stabilność systemu. Rynny ciągłe montuje się w odcinkach nie dłuższych niż 20 m. W miejscach odprowadzenia wody, w dnie rynny należy wyciąć otwór pod spust (sztucer), który mocuje się do rynny nitami zrywalnymi 3-4-milimetrowymi. Końce rynny zaślepiane są denkami mocowanymi na zaciski lub nity zrywalne. Tak przygotowane i zamontowane odcinki rynien wkrętami przez haki przytwierdza się do poziomej deski przyokapowej, bezpośrednio do krokwi lub ściany budynku. Następnie trzeba zacisnąć krawędzie rynny zahaczone o wstępy haków rynnowych. Wszystkie połączenia zaciskowe i nitowane należy uszczelnić specjalną pastą silikonową. Rury spustowe z aluminium mają długość 3 m. Ponieważ systemy rynnowe z aluminium są powlekane, można im nadać kolor (biały, zielony, brązowy, szary, czarny czy ciemnoczerwony). Dzięki temu łatwo je dopasować do kolorystyki pokrycia dachowego.


Do tak zwanych rynien gzymsowych, czyli o profilu prostokątnym, stosuje się rury spustowe o przekroju kwadratowym. To rozwiązanie często spotykane w systemach aluminiowych
Autor: ROYALHURT

1 komentarz:

  1. Jeżeli chodzi o uszczelki EPDM np. https://powerrubber.com/kat/oringi-gumowe/oringi-epdm/, to tych wyrobów używa się głównie do uszczelnień okien, rynien i podobnych celów. Uszczelki te znane są z wyjątkowej odporności na odkształcenia, a także wysokiej tolerancji na szkodliwe działanie takich czynników jak kwasy, alkohole, czy promieniowanie uv.

    OdpowiedzUsuń