sobota, 2 lipca 2011

Okno połaciowe czy lukarna



Przez co patrzeć na świat? To niełatwe pytanie! Zwłaszcza że wybór pociąga za sobą wiele konsekwencji – jak oświetlone będzie pomieszczenie, ile zobaczymy w nim nieba, a ile widoków znanych z innych, niższych kondygnacji. I wreszcie, jak kosztowny będzie nasz dostęp do światła i kontakt z otoczeniem.



Okienne wyglądanie


Okna dające światło na poddaszu mogą mieć wiele do powiedzenia w sprawie architektury domu. Jednak okna połaciowe i lukarny mówią o niej zupełnie co innego...

Trzeba pamiętać, że to, co się dzieje na dachu, może być dla architektury domu kropką nad i albo jedynie jej stonowanym elementem. Lukarna to przykład pierwszego rozwiązania, a okno dachowe – drugiego. Lukarny wystające z połaci dachu są z reguły jednym z atrakcyjniejszych elementów w bryle budynku. Zwłaszcza że mogą przyjmować różne kształty. Definicja określająca lukarnę jako nadbudówkę na dachu z pionowo zamontowanym oknem mówi o niej niewiele. Możliwość łączenia różnych rodzajów daszków, sposobów wykańczania ścian i kształtu okien sprawia, że potencjał architektoniczny tego rozwiązania jest olbrzymi. Nie jest więc ono zarezerwowane dla architektury tradycyjnej, z którą się kojarzy. Może być też interesującym elementem domów nowoczesnych. Okna połaciowe mają odmienne zadanie – wtopić się w połać dachu. Potrafią je wypełnić wręcz wzorowo, ponieważ tylko minimalnie wystają ponad połać, a dzięki możliwości dobrania kołnierzy i oblachowania do koloru pokrycia dachowego mogą w jeszcze większym stopniu udawać jego integralną część. Jednak architektura obu rozwiązań inaczej prezentuje się z zewnątrz, a inaczej od wewnątrz domu. Tu lukarny z oknami o typowych kształtach mogą jedynie przypominać rozwiązania z niższych kondygnacji. Natomiast niepozorne z zewnątrz okna dachowe dają wewnątrz duże możliwości tworzenia ciekawych rozwiązań architektonicznych. Zamontowanie kilku okien dachowych pozwala na stworzenie interesującej gry świateł, na przykład wtedy, gdy okna są usytuowane na różnych wysokościach albo różnych połaciach.

W poszukiwaniu przestrzeni
Lukarna to jeden ze sposobów na powiększenie powierzchni użytkowej poddasza i zwiększenie jego kubatury. Im szersza, tym więcej przestrzeni można uzyskać. Jednak szersze niż rozstaw krokwi są projektowane przede wszystkim w nowych domach. Wtedy przewidziana jest odpowiednia konstrukcja więźby dachowej. Bardziej skomplikowane jest wybudowanie dużej lukarny w domu już istniejącym. Wymaga to istotnych zmian w konstrukcji więźby, dlatego niezbędne są obliczenia wykonane przez konstruktora. Jeżeli w dachu mają być okna połaciowe, zwiększanie kubatury poddasza jest bardziej problematyczne. Jednym ze sposobów mogłoby być zwiększenie wysokości ścianki kolankowej. Jednak o tym, czy takie rozwiązanie jest możliwe i nie popsuje architektury domu, musi zdecydować architekt.

Od wewnątrz




Lukarna ze standardowym oknem przypomina widok dobrze znany z niższych kondygnacji domu
Autor: Andrzej Szandomirski
Przemyślane rozmieszczenie okien dachowych dzięki wykorzystaniu gry światła ma szansę stać się najważniejszym elementem aranżacji
Autor: Andrzej Szandomirski
Zestawienie kilku okien dachowych pozwala, by w rolę połaci dachu wcielił się fragment nieba
Autor: FAKRO


Jakość rozwiązania architektonicznego oglądanego od wewnątrz domu może podnieść nietypowy kształt okna lukarny albo oryginalne wykończenie jej ścian
Autor: Andrzej Szandomirski
Okna połaciowe przy samej kalenicy to niestandardowe rozwiązanie ograniczające do minimum znaczenie tradycyjnie rozumianych połaci dachu – dla zwolenników życia pod gwiazdami
Autor: ROTO OKNA DACHOWE

Z zewnątrz



Okna dachowe nie zmieniają architektury domu, starają się upodobnić do pokrycia dachu
Autor: Andrzej Szandomirski
Lukarna potrafi grać pierwsze skrzypce – często staje się dominującym elementem w architekturze budynku
Autor: Andrzej Szandomirski
Lukarny mogą przybierać różne formy. W polskich domach bardzo często pojawia się lukarna z dwuspadowym...
Autor: Andrzej Szandomirski



...lub trójspadowym dachem i prostokątnym oknem
Autor: Andrzej Szandomirski
Przeszklenia w trzech ścianach lukarny to rozwiązanie bardzo rzadkie
Autor: Andrzej Szandomirski
Dwuspadowy dach lukarny może się łączyć z pokryciem dachu
Autor: Wiktor Greg



Wole oczko – lukarna wymagająca od ekipy budowlanej największych umiejętności – może mieć jedynie symboliczne okno przypominające źrenicę...
Autor: Wiktor Greg
...albo przeszklenia zajmujące prawie całą jej ścianę
Autor: Daniel Rumiancew
Najprostsza z lukarn – z jednospadowym dachem i drewnianymi ścianami
Autor: Andrzej T. Papliński

Zanim stanie się jasność

Zarówno amatorzy życia w pełnym świetle, jak i ci, którzy chcą się czasem schować w przytulnym półmroku, znajdą rozwiązanie na miarę swoich potrzeb.

Okno połaciowe i lukarna oświetlają pomieszczenia poddasza w różny sposób. Pierwsze może zagwarantować bardziej równomierne oświetlenie. Jest umieszczone pod mniejszym kątem do podłogi, wpada więc przez nie więcej światła – dlatego może mieć mniejszą powierzchnię przeszklenia. Dobre oświetlenie wnętrz na pod-daszu zapewnią okna dachowe, których przeszklenie stanowi 1/8-1/10 powierzchni podłogi. Aby przez przeszklenie lukarny wpadała porównywalna ilość światła, musi ono mieć 1/6-1/8 powierzchni podłogi, a gdy kąt nachylenia dachu jest mały (na przykład 30°) – aż 1/5. Jednak sama ilość światła nie decyduje jeszcze o tym, czy pomieszczenie jest dobrze oświetlone. Dla wielu osób istotna jest także jego równomierność. Jest to szczególnie ważne tam, gdzie mieszkańcy domu spędzaja cały dzień, na przykład w pokojach dziennych. Mniejsze znaczenie może mieć w sypialniach czy gabinetach. Zastanawiając się nad wyborem – lukarna czy okno połaciowe – warto pamiętać, że światło wpadające przez lukarnę oświetla tylko strefę w jej sąsiedztwie, natomiast okna połaciowe zapewniają równomierne oświetlenie. Oczywiście ilość światła wpadającego przez okno umieszczone w połaci dachu zależy od kąta nachylenia tej połaci. Ważny jest także kształt wnęki okiennej. Aby przez okno dostawało jak najwięcej światła, górna krawędź ościeża musi być równoległa, a dolna – prostopadła do podogi. W pomieszczeniu z lukarną najwięcej światła będzie w pobliżu okna. W miarę oddalania się od niego natężenie światła będzie coraz mniejsze – w odległości kilku metrów od okna może już panować półmrok (zwłaszcza w pomieszczeniach od północy). Istotny jest także kąt nachylenia dachu i ukształtowanie ścianek bocznych lukarny. Jeżeli dach ma mały kąt nachylenia, a boczne ścianki lukarny nie tworzą kąta rozwartego ze ścianką, na której jest przeszklenie, wówczas droga światła jest ograniczona przez skosy nad ścianką kolankową. Oczywiście zarówno bardzo dobrze doświetlone pomieszczenia, jak i gra półcieni tworząca się na obrzeżach lukarny znajdą swoich zwolenników. Ważne jest to, by decyzja o sposobie doświetlenia poddasza podejmowana była ze świadomością końcowego efektu.



Okna dachowe umieszczone na różnych połaciach mogą zapewnić naturalne światło o różnych porach dnia. Jednak wprowadzanie przez nie dużej ilości światła słonecznego ma także minusy – pomieszczenie może się przez to nadmiernie nagrzewać. Mając okna połaciowe od południowej czy południowo- -zachodniej strony, warto zamontować specjalne rolety lub przesłony
Autor: VELUX
Aby lukarna zapewniła dobre doświetlenie, powinna być szersza od połowy szerokości pomieszczenia
Autor: Andrzej Szandomirski
Dwa w jednym (pomieszczeniu) – z wąskiej lukarny światło nie docierałoby do rogu pokoju, dlatego zdecydowano się na okno dachowe, które daje doskonałe światło do pracy
Autor: Daniel Rumiancew

Ile światła

Tak dociera do pomieszczenia światło przez okno połaciowe...



Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

...a tak przez okno lukarny


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Co widać

Chcąc zapewnić dobrą widoczność z okna na poddaszu, trzeba przestrzegać kilku zasad. Jednak nie zawsze są one takie same dla okna połaciowego i zamontowanego w lukarnie.

Zagwarantowanie dobrej widoczności z okna lukarny jest stosunkowo łatwe. Ponieważ montuje się je pionowo, postępujemy analogicznie jak w przypadku okien znajdujących się na niższych kondygnacjach – dolna krawędź okna powinna się znajdować 85-90 cm, a górna najlepiej co najmniej 200 cm nad podłogą. Zapewnienie dobrej widoczności przez okno dachowe zależy od kąta nachylenia połaci, w której jest ono zamontowane. Im jest on mniejszy, tym okno powinno być dłuższe, tak, aby jego dolna krawędź znajdowała się na wysokości 90-110 cm, a górna 170-190 cm. Tak więc gdy kąt nachylenia dachu wynosi 60°, dobrą widoczność zapewni okno o długości blisko 90 cm, przy 45° – blisko 120 cm, a przy 30° – około 180 cm. Takie dostosowanie długości okna do kąta nachylenia połaci gwarantuje dobrą widoczność mieszkańcom zarówno wtedy, gdy stoją, jak i wtedy, gdy siedzą. Jednak troszcząc się o dobrą widoczność przez okno dachowe, nie można zapominać o tym, w jaki sposób się otwiera. O ile okna uchylno-obrotowe i wysokoosiowe mogą być montowane na wysokości zapewniającej optymalną widoczność i użytkowanie ich nie będzie kłopotliwe, to z obrotowymi sprawa nie jest już tak prosta. Aby wygodnie je otwierać, nie narażając się na uderzenia w głowę, powinny być zamontowane na wysokości około 130 cm od podłogi. Wtedy, siedząc, niewiele zobaczymy przez okno. Rozwiązaniem może być zrezygnowanie z pełnego otwierania albo zamontowanie pod obrotowym drugiego okna w ściance kolankowej.



Pionowe duże okno lukarny niezbyt wysoko nad podłogą to sposób na widok do złudzenia przypominający ten z okien na niższych kondygnacjach
Autor: Mariusz Bykowski
Długość okna dachowego musi być dostosowana do kąta nachylenia dachu. Jeżeli jest on duży, dobrą widoczność zapewniają już niezbyt długie okna
Autor: Andrzej Szandomirski
Jeśli kąt nachylenia dachu jest mały, lepiej się zdecydować na okno długie lub zestawić ze sobą co najmniej dwa krótsze
Autor: Andrzej Szandomirski

Ciepło, sucho

Dobra widoczność i naturalne światło na poddaszu nie są w stanie zrekompensować wychłodzenia pomieszczeń i wilgotnych zacieków na ścianach. Dlatego wybierając sposób doświetlenia, trzeba sobie zdawać sprawę z trudności, jakie stawia każde z rozwiązań.

Okno połaciowe należy kupować w komplecie z odpowiednim kołnierzem, który gwarantuje jego szczelne zamontowanie w dachu. Następnie trzeba przestrzegać wszystkich zasad montażu podawanych przez producenta. Przypomnijmy tylko te podstawowe. Po stabilnym zamocowaniu okna do konstrukcji więźby przestrzeń dookoła ościeżnicy należy wypełnić materiałem termoizolacyjnym, na przykład wełną mineralną. Istotne jest także połączenie okna z folią dachową. Powinna ona być przyklejona na zewnątrz do ościeżnicy – tak, by szczelnie osłaniała ocieplenie. Niektórzy producenci oferują specjalne kołnierze ułatwiające uszczelnienie i ocieplenie ościeżnicy. Dostępne są nawet takie, w których zastosowano nietypowy materiał termoizolacyjny – wełnę owczą. Materiał termoizolacyjny między ościeżnicą a elementami więźby nie ograniczy jednak w wystarczającym stopniu ucieczki ciepła z pomieszczenia. W ościeżu powinna być ułożona taka sama grubość izolacji jak w skosach poddasza. Tak jak na połaciach dachu, materiał termoizolacyjny powinien być osłonięty od wnętrza domu folią paroizolacyjną. Jest to niezwykle istotne, ponieważ otoczenie okna jest w pomieszczeniu najbardziej narażone na kondensację pary wodnej. Paroizolacja musi być szczelnie połączona z ościeżnicą okna i paroizolacją ułożoną na skosach. Należy pamiętać, że osuszanie wnęki okiennej jest możliwe tylko przy właściwym ukształtowaniu ościeża – jego dolna płaszczyzna powinna być prostopadła, a górna równoległa do podłogi. Ościeże można wykończyć gotowymi szpaletami albo płytą gipsowo-kartonową lub gipsowo-włóknową. Lukarna zawsze ma dach i często (choć nie zawsze) ściany. Wprawdzie elementy te występują w skali mini, ale podlegają tym samym zasadom co pokrewne części reszty domu. Tak więc choć gabaryty są mini, zasady budowlane muszą być zrealizowane w wersji maksimum. Wykończenie daszku lukarny to pokrycie takie jak na reszcie dachu. Przy doborze materiału na wykończenie ścian panuje większa dowolność. Najczęściej jest to tynk, taki jak na pozostałych ścianach domu, oblicówka drewniana albo pokrycie dachowe. Podstawową zasadą, jaką ekipa powinna się kierować podczas wykonywania lukarny, jest zachowanie ciągłości izolacji w newralgicznych miejscach. Folia dachowa ułożona na lukarnie musi być szczelnie połączona z oknem i z folią na reszcie dachu. Podobnie termoizolacja ścian musi dolegać do termoizolacji w dachu lukarny, a ta do analogicznej warstwy w całym dachu. W dachu lukarny, tak jak w całym dachu, muszą być wykonane przestrzenie wentylacyjne – dwie albo jedna. Jeżeli są dwie, pierwsza powinna być między wełną a folią dachową lub sztywnym poszyciem, natomiast druga między pokryciem dachowym a folią wstępnego krycia lub poszyciem. Jeżeli na dachu jest układany płaski materiał pokryciowy na sztywnym poszyciu, miejsce na wentylację pozostawia się jedynie między izolacją termiczną a sztywnym poszyciem. Jedna przestrzeń wentylacyjna może wystarczyć także wówczas, gdy pod profilowanym materiałem pokryciowym ułożono wysokoparoprzepuszczalną folię wstępnego krycia (musi mieć paroprzepuszczalność 1000 g/m²/24h). Wtedy pozostawia się przestrzeń wentylacyjną tylko pod pokryciem.


Ściany lukarny mogą być wykończone tak jak ściany domu – tynkiem...
Autor: Jarosław Kąkol
...drewnem...
Autor: Piotr Mastalerz



Znacznie łatwiej o popełnienie błędów przy wykonywaniu lukarny niż przy montażu okna dachowego. Sukces może zapewnić zatrudnienie doświadczonych dekarzy. Błędy skutkowałyby mostkami termicznymi, przez które uciekałoby z domu ciepło
Autor: Jarosław Kąkol

Standardowe i energooszczędne

Oprócz sposobu zamontowania okna ważne są jego energooszczędne możliwości. Przed podjęciem decyzji o kupnie należy zwrócić uwagę na to, ile ciepła ucieka przez okno – pokazuje to współczynnik przenikania ciepła U (im niższy, tym lepiej). Nieco gorzej od tradycyjnych okien montowanych w lukarnach wypadają pod tym względem okna dachowe. Ich współczynnik przenikania ciepła z reguły ma wartość 1,1-1,6 W/(m²·K) (choć dostępne są także takie, których U=0,94 W/(m²·K)). Standardową wartością U dla okien dachowych jest 1,5 W/(m²·K). Taki sam standard jest przyjmowany dla okien plastikowych montowanych w lukarnach, ale już drewniane mają niższy współczynnik U. Jego wartość to 1,3 W/(m²·K). Poza tym dostępne są energooszczędne okna o znacznie niższym współczynniku przenikania ciepła – 0,84 W/(m²·K) (plastikowe), a nawet 0,8 W/(m²·K) (drewniane).

Wokół okna dachowego


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Wokół lukarny


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

(Nie)oczekiwana zmiana miejsc

Koszt zapewnienia światła dziennego na poddaszu to tylko jeden z argumentów przemawiających za lub przeciw rozważanemu rozwiązaniu. Nie trzeba jednak nikogo przekonywać, że dla wielu osób może on być rozstrzygający.

Przykład 1

Mała lukarna
Koszt materiałów potrzebnych do wykonania lukarny o szerokości 102 cm i wysokości ścian 120 cm, z dwuspadowym dachem:
- konstrukcja drewniana (zużycie krawędziaków 0,28 m3) – 345 zł;
- ocieplenie konstrukcji 15-centy-metrową wełną mineralną (zużycie 3,9 m²) z okładziną z płyt gipsowo-kartonowych (zużycie 16,05 m²) – 517 zł;
- wykończenie ścian z zewnątrz płytami OSB (zużycie 0,06 m³), styropianem grubości 1,5 cm (zużycie 0,08 m³), tynkiem mineralno-polimerowym (zużycie 9,26 kg) – 336 zł;
- okno 80 x 80 cm – 500 zł;
- pokrycie dachu dachówką
ceramiczną (zużycie 74 szt.) – 1386 zł;
- podbitka z desek (zużycie 1,52 m²) – 68 zł.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Nieduże zespolenie
W miejsce przeznaczone w dachu na lukarnę można wstawić zespolenie czterech okien. Decydując się na takie rozwiązanie, trzeba zapłacić za:
- cztery okna o wymiarach 55 x 118 cm – 4304 zł;
- kołnierz (komplet do zespolenia) – 1180 zł.

W sumie zastąpienie lukarny zespoleniem okiennym kosztowałoby 5484 zł.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki
W sumie materiały niezbędne do zrobienia tej niedużej lukarny kosztowałyby 3152 zł.

Małe okno
Lukarnę można zastąpić oknem połaciowym o powierzchni przeszklenia zbliżonej do powierzchni okna, które miało być zamontowane w lukarnie. Koszt takiego rozwiazania:
- okno o wymiarach 66 x 98 cm – 804 zł;
- kołnierz – 257 zł;
- pokrycie i ocieplenie dachu uzupełniające przestrzeń po lukarnie (1,95 m²) – 160 zł.
Koszt takiego rozwiązania to 1221 zł.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Przykład 2
Duża lukarna
Koszt materiałów potrzebnych do wykonania lukarny o szerokości 342 cm i wysokości ścian 152 cm, z jednospadowym dachem:
- konstrukcja drewniana (zużycie krawędziaków 0,36 m³) – 464 zł;
- ocieplenie konstrukcji 15-centymetrową wełną mineralną (zużycie 5,75 m²) z okładziną z płyt gipsowo-kartonowych (zużycie 17,04 m²) – 611 zł;
- wykończenie ścian z zewnątrz płytami OSB (zużycie 0,53 m3), styropianem grubości 1,5 cm (zużycie 0,07 m³), tynkiem mineralno-polimerowym zużycie 8,38 kg) – 1489 zł;
Uwaga! Koszt ten można zmniejszyć o 1060 zł, wykańczając ściany zewnętrzne tylko deskami
(szer. 6 cm).
- dwa okna 126 x 126 cm – 1216 zł;
- pokrycie dachu dachówką cementową (zużycie 52 szt.) – 803 zł;
- podbitka z desek (zużycie 2 m²) – 92 zł.
W sumie materiały niezbędne do zrobienia tej niedużej lukarny kosztowałyby 4675 zł.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Wielkie zespolenie
Miejsce, które miała w dachu zajmować lukarna, można zagospodarować, wstawiając zespolenie ośmiu okien połaciowych. W takiej sytuacji trzeba byłoby zapłacić za:
- osiem okien o wymiarach 78 x 140 cm – 8320 zł;
- kołnierz (komplet do zespolenia) – 2618 zł.
W sumie zastąpienie lukarny zespoleniem okiennym kosztowałoby 10 938 zł.




Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Dwa okna
Lukarnę można zastąpić dwoma oknami połaciowym o powierzch-
ni przeszklenia zbliżonej do powierzchni okien, które miały być zamontowane w lukarnie. Koszt takiego rozwiazania to:
- dwa okna o wymiarach 134 x 98 cm – 3640 zł;
- kołnierz (komplet do zespolenia bliźniaczego) – 791 zł;
- pokrycie dachu i ocieplenie uzupełniające przestrzeń po lukarnie (6 m²) – 460 zł.
Koszt takiego rozwiązania to 4891 zł.


Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Komentarz
Koszt lukarny może być wyższy nawet o 60% od kosztu okna połaciowego wraz z dachem uzupełniającym przestrzeń po lukarnie. Oczywiście zamiana taka ma sens, jeśli powierzchnia przeszklenia okna połaciowego jest zbliżona do powierzchni przeszklenia okna z lukarny. Jednak pokazane przez nas przykłady przekonują, że dzieje się tak wtedy, gdy zastępujemy ją standardowym oknem połaciowym. Próba zastąpienia przeszkleń w dużej lukarnie oknami wykonywanymi na zamówienie nie okazała się już tak intratna. Takie rozwiązanie jest nieco droższe od lukarny z jednospadowym dachem. I tu dochodzimy do następnego porównania – cen materiałów na dużą i mała lukarnę. Z naszych przykładów widać, że na koszt lukarny w znacznym stopniu wpływa kształt dachu. Im bardziej skomplikowany, tym droższa lukarna. W naszych przykładach pokazaliśmy też zespolenia okienne jako droższe alternatywne rozwiązanie dla lukarny. Warto jednak pamiętać, że zastępując lukarnę kilkoma oknami, wprawdzie decydujemy się na poniesienie wyższych kosztów, ale zyskujemy nawet ponad pięciokrotnie większą powierzchnię przeszklenia.
Wycena lukarn: Mirosław Sujka; ceny okien: Fakro, Roto, Velux. W artykule podajemy orientacyjne ceny brutto materiałów.

1 komentarz:

  1. Okna dachowe mogą jak najbardziej dawać dużo światła w pomieszczeniach na poddaszu, w dzień nie będzie trzeba używać żarówek. A jeśli słońce będzie mocne to trzeba będzie pomyśleć o roletach, takie na okna dachowe można znaleźć w ofercie https://dakea.pl/produkty/akcesoria-komfortowe/ . Są tam żaluzje, rolety, inne akcesoria do okien również.

    OdpowiedzUsuń