Specjalistki od brudnej roboty, pompy do ścieków, deszczówki i brudnej wody

Są szybkie i skuteczne. Niezastąpione wszędzie tam, gdzie zawodzą tradycyjne rozwiązania kanalizacyjne, deszczówka zalewa garaż lub piwnicę albo trzeba szybko opróżnić ogrodowe oczko.

Do usuwania brudnej wody i ścieków w domach jednorodzinnych obecnie używa się niemal wyłącznie pomp zatapialnych, wirowych, z silnikiem elektrycznym w kompaktowej obudowie, niemających króćca ssawnego.
Stosuje się je w sytuacjach, gdy:
- część mieszkalna budynku jest podłączona do grawitacyjnej sieci, kanalizacyjnej, ale piwnica, z której również chcemy usuwać ścieki, jest nieskanalizowana, a poziom jej posadzki znajduje się niżej niż sieć kanalizacji w ulicy;
- spadek terenu jest korzystny, ale przyłącze kanalizacji grawitacyjnej jest zbyt długie, by mogło sprawnie funkcjonować;
- mamy kłopot z wodą deszczową, która zalewa piwnicę lub podziemny garaż;
- planujemy gromadzenie i wykorzystywanie wody deszczowej, na przykład do podlewania ogródka lub mycia samochodu. 

W przydomowych przepompowniach do odprowadzania ścieków z posesji położonych poniżej ulicznej kanalizacji lub od niej oddalonych stosuje się pompy zatapialne. Przepompownie mogą tworzyć system obsługujący kilka domów jednorodzinnych. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Przenośną pompę zatapialną można wykorzystać do okresowego opróżniania basenów i przydomowych zbiorników wodnych, na przykład w celu oczyszczenia lub konserwacji. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Gdy na skutek podniesienia poziomu wód gruntowych albo pęknięcia rury pomieszczenia w budynku zostaną zalane, przenośna pompa zatapialna pozwala szybko i niekłopotliwie usunąć z nich wodę. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Podczas silnych opadów deszczu podjazdy do garaży usytuowanych poniżej poziomu terenu często są zalewane. Odpompowanie napływającej wody deszczowej zwykle pozwala uniknąć zalania garażu. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Przenośna pompa zatapialna jest bardzo przydatnym urządzeniem, gdy spływającą z dachu wodę zamierzamy wykorzystywać do celów gospodarczych, na przykład podlewania ogródka czy mycia samochodu. Pompę instaluje się w zbiorniku na deszczówkę. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Własna przepompownia

Jeśli posesja jest położona poniżej poziomu ulicy lub znacznie oddalona od ulicznej kanalizacji, można zbudować przydomową przepompownię ścieków.

Gdy działka jest usytuowana poniżej poziomu ulicy, domowe grawitacyjne przyłącze kanalizacyjne musi być ułożone ze spadkiem przeciwnym do spadku terenu. Aby zapewnić samooczyszczanie się przewodu przy małych przepływach, spadek powinien wynosić około 2%, co oznacza, że z każdym 1 m długości przyłącze należy dodatkowo zagłębiać o 2 cm. Głębokość jego posadowienia będzie więc gwałtownie rosnąć w kierunku ulicy, wymuszając znaczne zagłębienie głównej sieci kanalizacyjnej (przy długości przyłącza 20 m jest to dodatkowo 40 cm plus różnica poziomów terenu). Inwestor sieci, zazwyczaj gmina, może w tej sytuacji zrezygnować z podłączenia tak niekorzystnie położonych posesji, aby nie podwyższać kosztów budowy sieci.

Gdy długość przyłącza przekracza 30 m i jest nim transportowana niewielka ilość ścieków z pojedynczego domu jednorodzinnego, nie ma gwarancji, że będzie się ono skutecznie samooczyszczało z osadów. Nawet wtedy, gdy spadek terenu będzie korzystny. Często bardziej opłacalne jest zainwestowanie w budowę i eksploatację przepompowni niż znoszenie niedogodności i ponoszenie kosztów związanych na przykład z okresowym płukaniem przyłącza lub stosowaniem dodatkowych zabiegów eliminujących nieznośne zapachy.

Zbiornik pompowni umieszcza się na terenie posesji, dla której jest przeznaczony. Pompy znajdujące się w zbiorniku przetłaczają ścieki z instalacji domowej do sieci kanalizacyjnej przewodem ciśnieniowym o małej średnicy, najczęściej 50-80 mm (średnica przyłącza grawitacyjnego to co najmniej 150 mm), ułożonym równolegle do powierzchni terenu na minimalnej głębokości, jaka jest dopuszczalna dla instalacji kanalizacyjnej (zależnie od głębokości przemarzania gruntu na danym obszarze).

Lokalizacja pompy

Pompy do przetłaczania ścieków montuje się w:
- studzience zbiorczej z kręgów studziennych (rzadziej z betonu monolitycznego) – na zewnątrz budynku;
- prefabrykowanym zbiorniku z tworzywa sztucznego, na przykład polietylenu – na zewnątrz (w ziemi) lub wewnątrz budynku (do zabudowy).
Bardzo ważne jest wybranie odpowiedniego miejsca na zbiornik. Należy unikać zagłębień terenu, bo może się w nich zbierać woda opadowa, i sąsiedztwa rynien oraz zwracać uwagę na kierunek przepływu wód opadowych.

Uwaga! Nie lokalizujmy przepompowni w ciągu komunikacyjnym. Do pompy i jej armatury jest potrzebny stały i wygodny dostęp, ponieważ wymagają one przeglądów co najmniej raz w miesiącu, a raz-dwa razy do roku konieczne jest czyszczenie zbiornika z osadów.

Pompa przenośna czy stacjonarna

Pompy umieszczone w studzience lub zbiorniku pracują w zanurzeniu poniżej zwierciadła cieczy, czyli w tak zwanej zabudowie mokrej.

Pompa może być wstawiana swobodnie do zbiornika. Jest wtedy wyposażona w specjalny stojak, a funkcję przewodu tłocznego pełni elastyczny wąż. Taki sposób zabudowy stosuje się, gdy zbiornik ścieków ma małą głębokość oraz kiedy używa się pomp przenośnych do awaryjnego odwodnienia.

Pompę ze stopą sprzęgającą stosuje się w studzienkach zbiorczych o większej głębokości. Przewód tłoczny jest najczęściej wykonany z rury stalowej lub polietylenu. Podczas wpuszczania pompy lub wyjmowania jej ze studzienki automatycznie łączy się ją lub rozłącza z przewodem tłocznym.

Dodatkowa moc

Pompy do odprowadzania ścieków i brudnej wody mogą być zasilane zarówno prądem trójfazowym 400 V, jak i jednofazowym 230 V. Te przeznaczone do domów jednorodzinnych w większości napędzane są silnikami jednofazowymi na napięcie 230 V, a ich moc elektryczna nie przekracza 2,5 kW – nie ma więc potrzeby zakładania kosztownej instalacji trójfazowej. Jednak zastosowanie pompy powinno się przewidzieć już na etapie budowy domu. Występując do zakładu energetycznego o techniczne warunki przyłączenia, powinno się uwzględnić moc pompy w ogólnym zapotrzebowaniu na energię, a następnie dobrać odpowiedni przekrój kabla zasilającego i wielkość bezpieczników.

Pompa a rodzaj zanieczyszczeń

Pompę trzeba dobrać do rodzaju zanieczyszczeń. Brudna woda może zawierać części włókniste, mogą w niej też występować zanieczyszczenia stałe różnej wielkości (w gospodarstwach domowych zwykle mieszczą się w zakresie 10-50 mm). Im mają większe rozmiary, tym większą średnicę przelotu powinien mieć wirnik pompy.
Pracę pompy bardzo utrudnia też tłuszcz, dlatego gdy w ściekach tłoczonych przez pompę jest go dużo (nie dotyczy to raczej ścieków odprowadzanych z kuchni i łazienek w domu jednorodzinnym), zaleca się umieszczenie przed nią urządzenia oddzielającego tłuszcz (separatora tłuszczu) lub częste czyszczenie zbiornika ścieków.
Temperatura ścieków nie powinna przekraczać 40°C. Do tych o wyższej temperaturze producenci oferują specjalne pompy.
Bardzo niebezpieczny dla wszystkich ruchomych części pompy jest wszechobecny piasek. Jeżeli znajduje się w ściekach, wirnik pompy powinien być wykonany z utwardzanego żeliwa, ze stopu chromowego lub z brązu. Jeśli pompa ma pracować w sprzyjających warunkach (tłoczona ciecz nie zawiera cząstek ścierających), jej korpus i wirnik mogą być z tworzywa sztucznego (technopolimeru).

Wyposażenie pompy
Może być wliczone w cenę lub oferowane za dopłatą. Dodatkowe elementy niekiedy bardzo ułatwiają eksploatację pompy, dlatego warto dokładnie przyjrzeć się jej wyposażeniu i ewentualnie zamówić coś ekstra.

Wyłącznik pływakowy. Włącza pompę automatycznie w momencie napełnienia się zbiornika ścieków do określonego maksymalnego poziomu i wyłącza, gdy poziom ścieków osiąga wartość minimalną. Jest zwykle sprzedawany w komplecie z pompą.
Dopuszczalna liczba włączeń na godzinę dla pomp o mocy do 5 kW wynosi 20, co oznacza, że pompa może się włączać co trzy minuty. Im większa moc pompy, tym mniejsza liczba włączeń (do dziesięciu na godzinę). Czas pracy pompy pracującej na potrzeby domu jednorodzinnego zwykle nie przekracza dwóch minut.
Liczba włączeń i czas pracy powinny mieć decydujące znaczenie dla określenia pojemności czynnej zbiornika ścieków. Trzeba pamiętać o spełnieniu dwóch podstawowych warunków:
- unikać zbyt częstego włączania się pompy;
- zapewnić chłodzenie jej silnika.

Wyłącznik termiczny. Służy do awaryjnego wyłączania pompy w razie przeciążenia silnika, na przykład na skutek zatkania przewodu tłocznego lub zablokowania wirnika ciałami stałymi. Zwykle stanowi standardowe wyposażenie pompy.

Zawór odcinający i zwrotny. Przewód tłoczny pompy w każdym przypadku musi być wyposażony w zawór odcinający umożliwiający demontaż pompy w celu jej remontu lub konserwacji oraz w zawór zwrotny zabezpieczający przed cofnięciem się ścieków z przewodu tłocznego do komory w momencie wyłączenia się pompy. Zawory odcinający i zwrotny muszą być przeznaczone do wody zanieczyszczonej lub ścieków z zawartością ciał stałych odpowiednio do rodzaju pompy. W pompach z wirnikiem kanałowym i vortex średnica przewodu tłocznego musi być równa lub większa od prześwitu wirnika. W pompach z elementem rozdrabniającym zależy ona od wielkości rozdrobnionych zanieczyszczeń i najczęściej wynosi 32-63 mm.

Płaszcz chłodzący. Stanowi stałe wyposażenie niektórych pomp. Sprawia, że ścieki w drodze do króćca tłocznego opływają silnik wewnątrz obudowy i odbierają z niego nadmiar ciepła. Pompy z płaszczem chłodzącym mogą pracować z silnikiem wynurzonym ponad powierzchnię cieczy, natomiast pompy bez płaszcza mogą być wynurzone maksymalnie do połowy obudowy. W celu zapewnienia bezpieczeństwa pracy silnika bardzo często w pompach bez płaszcza poziomy pływaków sterujących włączaniem i wyłączaniem są ustawione nad pompą, gwarantując w ten sposób jej stałe zanurzenie w ściekach. Sposób chłodzenia silnika i dopuszczalny minimalny poziom ścieków w zbiorniku powinny być określone w katalogu. Jeśli nie znajdziemy takiej informacji, musimy o to zapytać sprzedawcę.

Zawór płuczący. Wykorzystuje pracę pompy do wytworzenia silnego strumienia cieczy płuczącego całą pompownię na początku każdego cyklu pompowania. Czas czyszczenia zbiornika wynosi około 30 s. Montaż takiego zaworu oferują dodatkowo niektórzy producenci pomp.

Do montażu bezpośrednio pod przyborem

Można kupić specjalne zestawy pompowe przeznaczone do zabudowy w pomieszczeniach, a najmniejsze z nich – bezpośrednio pod pojedynczym przyborem (miską ustępową, zlewozmywakiem, pralką). Składają się ze zbiornika z tworzywa sztucznego (najczęściej polietylenu), małej pompy z rozdrabniaczem lub bez (wbudowanej w zbiornik) oraz wyłącznika pływakowego.

Pompy z separatorem

Obecnie coraz częściej można spotkać na rynku urządzenia do tłoczenia ścieków z separacją części stałych. Zanieczyszczenia zawarte w ściekach są mechanicznie lub fizycznie oddzielane w specjalnie skonstruowanym separatorze. Przez część hydrauliczną pompy przepływają wyłącznie ścieki podczyszczone mechanicznie, dzięki czemu jej elementy hydrauliczne są chronione przed zbyt szybkim zużyciem.
Najmniejsze urządzenia tego typu mają wydajność 0,4 m³/h i są przeznaczone do obsługi ubikacji, prysznica i łazienki z pralką automatyczną. Do zainstalowania takiej tłoczni potrzebna jest powierzchnia o wymiarach 1 x 0,7 m lub o średnicy 1,2 m. Przewód tłoczny musi mieć średnicę minimum 100 mm, ale zbiornik na ścieki może mieć małą pojemność (najmniej 48 l) – dzięki temu będzie często opróżniany, co wyeliminuje gnicie ścieków wewnątrz pompowni.

Gdzie kupować

Najlepszym rozwiązaniem jest zakup pompy u autoryzowanego dystrybutora (stosowny certyfikat powinien być wywieszony w widocznym miejscu w siedzibie firmy). Zapewnia on fachowe doradztwo przy doborze pompy, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny oraz możliwość zakupu części zamiennych. Jeżeli instalator ma autoryzację producenta, możemy kupić pompę wraz z usługą jej montażu.
Kupując pompę w autoryzowanym punkcie, często należy wypełnić ankietę (zamówienie), na podstawie której producent skompletuje odpowiedni zestaw pompowy. Gdy robimy taki zakup w hurtowni lub supermarkecie budowlanym, musimy znać Q – wydajność i H – wysokość podnoszenia (wcześniej obliczone samodzielnie lub przez projektanta).

Co warto sprawdzić

Kiedy kupujemy pompę, musimy zapoznać się z warunkami gwarancji i instrukcją obsługi. Warto pamiętać o tym, że jeśli będziemy korzystać z urządzenia niezgodnie z instrukcją – na przykład do tłoczenia innej cieczy niż wskazana – narazimy się na utratę uprawnień gwarancyjnych. Zapoznając się z instrukcją obsługi, sprawdźmy, czy zawiera ona następujące istotne informacje:
- o rodzaju cieczy, jaka może być pompowana – na przykład: woda brudna, ścieki, woda z piaskiem, a także o jej dopuszczalnej temperaturze;
- charakterystykę pompy (zależność między Q i H) w postaci tabeli lub diagramu, informacje o napięciu i mocy silnika, o sterowaniu pompy (wyłącznik pływakowy i termiczny) itp.;
- wymagania montażowe – dopuszczalną głębokość zainstalowania pompy, głębokość zanurzenia niezbędną ze względu na chłodzenie silnika, wymagany osprzęt, schemat fundamentowania pompy;
- wskazówki dotyczace eksploatacji i konserwacji – harmonogram przeglądów, listę części zamiennych i zużywających się, wykaz najczęściej spotykanych usterek w pracy pompy wraz ze sposobem ich usuwania;
- adresy punktów serwisowych.

Jaki wirnik do jakich zanieczyszczeń?

Wirnik kanałowy jedno- lub wielołopatkowy – przeznaczony jest do pompowania ścieków mało zanieczyszczonych, zawierających ciała stałe, ale bez części włóknistych. Prześwit (przelot swobodny) wirnika wynosi 10-40 mm, w większych pompach – do 100 mm. Pompy o prześwicie wirnika do 30 mm stosowane są do wody zanieczyszczonej niezawierającej fekaliów.

Wirnik otwarty vortex – wytwarza wir w obudowie pompy i w ten sposób powoduje tak zwany swobodny przepływ cieczy, dzięki czemu większość niesionych zanieczyszczeń nie ma z nim kontaktu. W gospodarstwach domowych zwykle są stosowane wirniki o przelocie 25-40 mm. Ścieki mogą zawierać części włókniste i stałe oraz piasek. Pompa z takim wirnikiem ma małą sprawność.

Wirnik otwarty z rozdrabniaczem – rozdrabnia cząstki stałe, przewody tłoczne mogą więc mieć małą średnicę (32-63 mm). Ścieki nie powinny jednak zawierać dużo piasku. Tego typu wirniki często są stosowane do odprowadzania ścieków z toalet.

System tnący pompy Pirania, który rozdrabnia zanieczyszczenia stałe do cząstek wielkości poniżej 2 mm. Dzięki temu dalej mogą być one transportowane przez rurociąg o małej średnicy. Autor: ABS POMPY

Praktyczne uwagi dla użytkownika

Bezpieczeństwo. Montaż i uruchomienie przydomowej przepompowni ścieków, tłoczni lub zestawu kompaktowego do podnoszenia ścieków zlećmy wykwalifikowanemu instalatorowi. Podczas montażu oraz prac konserwacyjnych trzeba przestrzegać wymagań BHP:
- zawsze wietrzyć zbiornik przepompowni przed rozpoczęciem w nim robót, aby pozbyć się toksycznych gazów;
- nigdy nie prowadzić konserwacji zbiornika w pojedynkę; druga osoba powinna zostać na zewnątrz, by zabezpieczać;
- podczas schodzenia do zbiornika używać lin bezpieczeństwa, a jeżeli jest podejrzenie wystąpienia gazów – maski;
- nie rozpoczynać prac serwisowych przed odłączeniem agregatu od zasilania;
- nie podnosić pomp, chwytając je za kable zasilające, i nie wkładać rąk do króćców wlotowego lub wylotowego (zwłaszcza gdy pompa ma rozdrabniacz).

Próba działania. Przed rozpoczęciem eksploatacji dopilnujmy, by monter skontrolował prawidłowość podłączenia pompy. W przypadku pomp z silnikiem trójfazowym bardzo ważne jest na przykład sprawdzenie kierunku obrotu silnika pompy i podłączenia faz przewodu zasilającego. W większości pomp dopuszczalna jest parosekundowa praca na tak zwanym suchobiegu.

Ochrona przed zalaniem. Gdy ścieki mają być podnoszone do położonego wyżej kolektora ulicznego, konieczne jest wyprowadzenie przewodu tłocznego ponad poziom spiętrzenia kanalizacji – zabezpiecza to przed zalaniem ściekami z kolektora ulicznego (sam zawór zwrotny na rurociągu tłocznym w tym wypadku nie wystarcza).

Efektywność i trwałość. Pamiętajmy o tym, że duży wpływ na pracę pompy ma sposób jej zainstalowania. Należy na przykład unikać zrzutu strumienia ścieków bezpośrednio na pompę – konsekwencją tego jest zasysanie przez nią dużych ilości powietrza.
Nie używajmy pomp w wykonaniu standardowym do tłoczenia cieczy łatwo palnych i agresywnych.

Okresowe użytkowanie. Gdy pompa działa tylko okresowo, na przykład w domku letniskowym, przed każdą dłuższą przerwą w użytkowaniu budynku opróżniajmy zbiornik ścieków. Długa stagnacja ścieków powoduje ich gnicie oraz gromadzenie się osadu w zbiorniku, a w konsekwencji wydzielanie się nieprzyjemnych zapachów i konieczność częstego czyszczenia zbiornika.

Korzystanie z instrukcji. Znajdziemy tam wiele wytycznych dotyczących eksploatacji i konserwacji urządzenia, między innymi wskazówki dotyczące czyszczenia sita na koszach ssawnych lub zbiornika urządzenia kompaktowego.

Przed rozpoczęciem jakichkolwiek robót trzeba przewietrzyć zbiornik ścieków. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Do zbiornika może wejść tylko jedna osoba, druga musi czuwać na zewnątrz. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Obowiązkowe oznaczenia

Do 30 kwietnia 2004 r. pompy o mocy do 2,5 kW znajdowały się na liście wyrobów podlegających obowiązkowej certyfikacji na Znak Bezpieczeństwa B. 1 maja 2004 r., czyli w momencie przyjęcia Polski do Unii Europejskiej, weszła w życie nowa Ustawa o wyrobach budowlanych z 16.04.2004 (Dz. U. nr 92, poz. 881) i przestał obowiązywać Znak Bezpieczeństwa B. Kupując pompę, powinniśmy obecnie szukać na niej znaku CE lub Znaku Budowlanego B.