Sądownictwo administracyjne. Przepisy

Od 1 stycznia 2004 r. funkcjonuje w Polsce dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne. Wprawdzie nie zmienia ono dotychczasowego modelu postępowania odwoławczego w administracji, jednakże wzmacnia kontrolę sądową nad decyzjami.

Zgodnie z art. 175 konstytucji wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Jeszcze do niedawna nie było w naszym kraju sądów administracyjnych z wyjątkiem Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dopiero od początku tego roku zaczął funkcjonować system sądownictwa administracyjnego, który odpowiada zasadom konstytucyjnym.

Co można skarżyć
Zgodnie z zapisami ustawy sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez:
- kontrolę działalności administracji publicznej oraz
- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.
Kontrola działalności administracji publicznej polega na rozpatrywaniu skarg na:
- decyzje administracyjne,
- postanowienia, na które przysługuje zażalenie, albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty,
- akty prawa miejscowego (na przykład uchwały w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego),
- rozstrzygnięcia nadzorcze nad działalnością organów samorządu terytorialnego (na przykład rozstrzygnięcia wojewody w sprawie prawidłowości uchwalenia planu miejscowego),
- bezczynność organu.

Kto może wnosić skargi

Skargę na orzeczenia organów administracyjnych może złożyć strona postępowania administracyjnego, to znaczy osoba, która ma interes prawny w rozstrzygnięciu danej sprawy (na przykład adresat decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu albo właściciel sąsiedniej nieruchomości). Po złożeniu skragi stanie się ona stroną postępowania w sprawie sądowoadministracyjnej. Pozostałe osoby, które brały udział w postępowaniu administracyjnym, ale nie wniosły skargi, stają się uczestnikami postępowania sądowego na prawach strony, jeśli wynik postępowania dotyczy ich interesu prawnego.

Nowość – mediacje

Przed wyznaczeniem właściwej rozprawy w sądzie administracyjnym możemy być wezwani na posiedzenie mediacyjne. Prowadzą je referendarze sądowi lub sędziowie. Celem takiego posiedzenia jest doprowadzienie w danej sprawie do ugody pomiędzy skarżącym a organem, który wydał zaskarżone orzeczenie. Jeśli między stronami nie dojdzie do ugody, to wyznaczona będzie rozprawa, na której sąd rozpozna sprawę w składzie trzech sędziów zawodowych.

Siedziby sądów

Od dnia 1 stycznia 2004 r. w miastach, w których miały siedziby ośrodki zamiejscowe Naczelnego Sądu Administracyjnego, powstały wojewódzkie sądy administracyjne jako sądy I instancji. Jednocześnie zlikwidowano ośrodki zamiejscowe NSA. Wojewódzkie sądy administracyjne przejęły majątki po oddziałach NSA i najczęściej mieszczą się w tych samych budynkach co dawne oddziały NSA.
Wojewódzkie sądy administracyjne zostały utworzone dla jednego województwa lub większej liczby województw. Sądy takie są w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu.
Zupełnie inną rolę w obecnym systemie postępowania administracyjnego odgrywa Naczelny Sąd Administracyjny. Ma on siedzibę tylko w Warszawie (tak jak Sąd Najwyższy) i sprawuje kontrolę nad orzecznictwem administracyjnym i działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych.

Podstawa prawna:
- ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269)
- ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270)
- ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – przepisy wprowadzające ustawę Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1271 ze zm.)

Odwołania po staremu

Tak jak do tej pory strona może odwołać się od decyzji administracyjnej w ciągu 14 dni od jej otrzymania. Odwołanie wnosi się na piśmie do organu wyższej instancji, ale za pośrednictwem urzędu, który wydał zaskarżoną decyzję. I tak przykładowo odwołania od decyzji:
- o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
- w sprawie podatku od nieruchomości i rolnego,
- w sprawie podziału i rozgraniczenia nieruchomości
składamy wprawdzie w urzędzie gminy (miasta), ale rozpatruje je samorządowe kolegium odwoławcze.
Odwołania od pozwoleń na budowę za pośrednictwem starostwa przekazywane są wojewodzie.
Z kolei decyzje wydane przez miejskiego (powiatowego) konserwatora zabytków podlegają kontroli wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Od decyzji powiatowego inspektora nadzoru budowlanego można się odwołać do wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego za pośrednictwem tego pierwszego.
Odwołania nie trzeba uzasadniać. Wystarczy, że strona wyrazi swój sprzeciw wobec wydanej decyzji, choć może to okazać się niewystarczające do uzyskania pozytywnego rozstrzygnięcia w sprawie.

Schemat postępowania odwoławczego w sprawach administracyjnych