Grzejnik czy ciepła podłoga. Problem z wyborem

Wybierając między wodnym ogrzewaniem grzejnikowym i podłogowym, decydujemy nie tylko o kosztach inwestycyjnych, ale również eksploatacyjnych, o wystroju domu i naszym komforcie.

Wystrój wnętrza

Wielu inwestorów decyduje się na ogrzewanie podłogowe przede wszystkim ze względów estetycznych.

Grzejnik, nawet dekoracyjny, jest dodatkowym, nie zawsze pożądanym elementem w pomieszczeniu. Trzeba go podłączyć do instalacji, która może być wprawdzie poprowadzona w bruzdach ściennych, ale same gałązki (odcinki rur łączące grzejnik z instalacją) i zainstalowany na nich zawór termostatyczny zawsze pozostają widoczne. Bardziej estetycznym rozwiązaniem jest prowadzenie rur w podłodze. Jeśli dodatkowo wybierze się grzejniki stalowe płytowe ze zintegrowanym zaworem termostatycznym, rury podłącza się przez zestawy przyłączeniowe proste lub mniej widoczne kątowe.

Nie wszystkie grzejniki wyglądają tak atrakcyjnie jak ten na zdjęciu. Autor: VASCO		Estetyczne, zupełnie niewidoczne podłączenie grzejnika przez zestaw przyłączeniowy kątowy. Przewody rozprowadzono w podłodze i wyprowadzono ze ściany przy grzejniku. Autor: KORADO		Rury poprowadzone pod podłogą można podłączyć, stosując zestaw przyłączeniowy prosty. Autor: RETTIG HEATING

Ogrzewanie podłogowe jest całkowicie niewidoczne. Rury z ciepłą wodą ukryte są pod warstwą wykończeniową podłogi. Nie ma elementów, które zakłócałyby estetykę wnętrza, ale za to jego wystrój nie może być całkiem dowolny. Zastosowanie ogrzewania podłogowego narzuca bowiem sposób wykończenia podłogi. Ten rodzaj ogrzewania zdecydowanie nie nadaje się dla zwolenników puszystych dywanów. Warstwa wykończeniowa podłogi powinna dobrze przewodzić ciepło. Dlatego najlepszymi materiałami są kamień lub płytki ceramiczne. Podłogę można wykończyć także panelami, wykładziną dywanową lub z tworzyw sztucznych oraz cienką klepką.
Podobnie jak warstwa wykończeniowa podłogi, tak i wyposażenie pomieszczeń nie może być całkiem dowolne – nie powinno ograniczać oddawania ciepła przez podłogę. Zwaliste kanapy i szafy gdańskie muszą ustąpić miejsca meblom o lekkiej konstrukcji.

Duża, przeszklona powierzchnia ściany utrudnia montaż grzejników, dlatego zdecydowano się na ogrzewanie podłogowe. Autor: Mariusz Bykowski

Komfort mieszkańców domu

To, czy w pomieszczeniu będą grzejniki czy ogrzewanie podłogowe, ma wpływ na nasze samopoczucie. Inny jest między innymi rozkład temperatury w pomieszczeniu, zarówno poziomy, jak i pionowy oraz intensywność unoszenia się kurzu.

Poziomy rozkład temperatury. Ogrzewanie podłogowe dostarcza ciepło równomiernie całą powierzchnią podłogi. Temperatura w płaszczyźnie poziomej jest stała. Nie występują strefy przegrzania, takie jak w pobliżu grzejników, gdzie zwykle jest najcieplej. Pod oknami i wzdłuż ścian zewnętrznych pomieszczenia rury układa się gęściej, by zrekompensować większe straty ciepła.

W pomieszczeniu z ogrzewaniem podłogowym temperatura jest stała w płaszczyźnie poziomej, ponieważ podłoga oddaje ciepło całą powierzchnią. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Strefa w pobliżu grzejnika jest najcieplejsza. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Pionowy rozkład temperatury. Podobnie jak poziomy, korzystniej kształtuje się w pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym. Jest bowiem najbardziej zbliżony do idealnego z punktu widzenia fizjologii człowieka. Nogi są w cieple, a głowa w chłodzie. W pomieszczeniu z grzejnikami sytuacja jest odwrotna – cieplejsze powietrze gromadzi się pod sufitem, najchłodniej zaś jest tuż nad podłogą.

Rozkład temperatury w pionie w pomieszczeniu z ogrzewaniem podłogowym jest najbardziej zbliżony do fizjologii człowieka – chłodna głowa, ciepłe stopy. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Tam, gdzie są grzejniki, najcieplej jest w górnej części pomieszczenia, a przy podłodze jest najchłodniej. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Unoszenie się kurzu. W pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym większość ciepła oddawana jest na drodze promieniowania, które polega na emisji fal elektromagnetycznych. Taki sposób ogrzewania zabezpiecza przed unoszeniem się kurzu – przeciwnie niż ogrzewanie grzejnikowe, w którym przeważa konwekcja. Procentowy udział konwekcji w całej ilości ciepła oddawanego przez grzejnik zależy od konstrukcji grzejnika i jego temperatury. Zimne powietrze, omywając grzejnik, ogrzewa się i unosi do góry. W pomieszczeniu wraz z powietrzem krążą kurz i alergeny. Najlepszym tego dowodem są brudne smugi na ścianie tuż nad grzejnikiem.

Co do czego?

Źródło ciepła. Instalacje z grzejnikami projektuje się dla parametrów 75/65°C lub 70/55°C. Grzejniki można dobrać tak, aby zasilająca je woda miała niższe parametry, ale wtedy ich powierzchnie muszą być większe, a więc grzejniki – droższe. Przykładowo, jeśli parametry wody w instalacji będą wynosić zamiast 75/65°C – 55/45°C, potrzebne będą grzejniki prawie dwa razy większe.
Temperatura zasilania ogrzewania podłogowego jest ograniczona do 55°C. Zatem układy te dobrze współpracują z niskotemperaturowymi źródłami ciepła – pompą ciepła, kolektorem słonecznym. Do ogrzewania podłogowego polecane są również kotły kondensacyjne, które przy niskich parametrach są najbardziej efektywne. Ich sprawność jest tym wyższa, im niższa jest temperatura wody powracającej z instalacji.

Instalacja. Grzejniki, zależnie od ich typu i wielkości instalacji, można włączyć do systemu grawitacyjnego lub pompowego z otwartym lub zamkniętym naczyniem wzbiorczym. Ogrzewanie podłogowe przeznaczone jest do nowoczesnych, zamkniętych układów pompowych.

Konstrukcja budynku. Ze względu na ograniczoną wydajność ogrzewania podłogowego nie we wszystkich domach można je zastosować. Maksymalna ilość ciepła, jaką można uzyskać z 1 m² ciepłej podłogi, wynosi około 70 W. Zatem ogrzewanie podłogowe sprawdzi się tylko w domach dobrze ocieplonych. W źle ocieplonych trzeba się zdecydować na grzejniki.
Zdarzają się sytuacje odwrotne, gdy względy budowlane dyktują wybór. Decydujemy się na ogrzewanie podłogowe, bo po prostu brakuje miejsca na ścianie, aby zamontować odpowiednio duży grzejnik. Zdarza się to zwykle w salonach, z dużymi przeszklonymi powierzchniami ścian.

Koszty

... inwestycyjne. Wykonanie ogrzewania podłogowego będzie z pewnością droższe niż zainstalowanie grzejników. Za materiały do „podłogówki” w domu jednorodzinnym o powierzchni 100 m² zapłacimy od 5000 do 10 000 zł. Cena obejmuje wszystkie elementy poza źródłem ciepła i jastrychem. Różnice wynikają z rodzaju automatyki zastosowanej do regulacji systemu, a także zależą od producenta systemu.
Cena montażu 1 m² „podłogówki” bez wykonania podkładu jest też zróżnicowana i wynosi od 20 do 50 zł za m².
Instalacja z grzejnikami płytowymi w układzie rozdzielaczowym dla podobnego domu to wydatek rzędu 3500 zł. Kwota ta nie obejmuje kosztu zakupu kotła. Wliczono w nią natomiast koszt rur z polietylenu (PE-X), złączek zaciskowych, rozdzielacza, zaworów termostatycznych i stalowych grzejników płytowych.
Za montaż instalacji grzejnikowej też zapłacimy mniej. Cena oczywiście zależy od zakresu wykonanych prac i stopnia skomplikowania projektu. Orientacyjny koszt montażu jednego grzejnika wynosi od 80 do 120 zł.

... i eksploatacyjne. W pomieszczeniu z grzejnikami czujemy się dobrze, gdy temperatura wynosi 20°C. W pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym temperaturę wewnętrzną możemy obniżyć o 1-2°C (czyli do 18-19°C), bez uszczerbku dla komfortu cieplnego. Obniżenie temperatury o 1°C pozwala zaoszczędzić 6% energii cieplnej. Eksploatacja ogrzewania podłogowego może być zatem tańsza niż układu centralnego ogrzewania z grzejnikami.  Ostateczne koszty eksploatacyjne danego systemu będą zależeć jednak od rodzaju zastosowanej regulacji.

Krakowskim targiem

Są takie sytuacje, w których korzystne albo nawet konieczne okazuje się połączenie w jednej instalacji ogrzewania podłogowego i grzejnikowego.

Regulacja. Rury ogrzewania podłogowego, w których płynie ciepła woda, zalane są warstwą jastrychu grubości 6,5 cm. Warstwa podkładu przykrywająca przewody grzejne rozgrzewa się i stygnie powoli. Bezwładność układu jest więc duża. Instalacja wolno reaguje na zmienne zapotrzebowanie na ciepło, na przykład na zyski od nasłonecznienia. Trudno też uzyskać duże różnice temperatury w pomieszczeniu w ciągu doby, na przykład nocne obniżenie temperatury w sypialniach. Znacznie lepiej reguluje się układy mieszane. I z tego powodu, a także ze względu na niewielką powierzchnię podłogi efektywnie oddającą ciepło (szafa i łóżko zajmują znaczną powierzchnię) w sypialniach zwykle montuje się grzejniki, a w salonie, kuchni, jadalni i łazience – ogrzewanie podłogowe.

Ilość ciepła. Jeżeli w pomieszczeniu jest duże zapotrzebowanie na ciepło, ale zależy nam, by podłoga była ciepła, możemy ogrzewanie podłogowe uzupełnić grzejnikami. W taki sposób często ogrzewane są łazienki. Zapotrzebowanie na ciepło w łazience jest większe niż w innych pomieszczeniach mieszkalnych (temperatura obliczeniowa jest tu o 5°C wyższa), natomiast powierzchnia podłogi, na której można układać rury grzejne, jest zwykle niewielka. Rur nie układa się pod urządzeniami sanitarnymi ze względu na możliwość wysychania syfonów. Dlatego oprócz grzejnika podłogowego często instaluje się tu dekoracyjny grzejnik łazienkowy, dostarczający brakujące ciepło. Dodatkowo pełni on funkcję wieszaka i suszarki na ręczniki. Często jest też odwrotnie – ogrzewanie podłogowe wykonuje się w łazience jako dodatkowe – dla komfortu.

Projekt

Instalację z grzejnikami wykonuje się często bez projektu, choć ryzykuje się wtedy zły dobór wielkości grzejników. Pozostaje też problem wyregulowania instalacji. Zbyt duże grzejniki to wyższe koszty inwestycyjne, za małe – niedogrzane pomieszczenia (choć można je ewentualnie wymienić lub – do grzejnika członowego – dołączyć dodatkowe człony).
Decyzję o wykonaniu ogrzewania podłogowego najlepiej podjąć wcześnie, już wtedy, gdy powstaje projekt budowlany. Trzeba bowiem przewidzieć odpowiednią rezerwę wysokości, która uwzględni warstwy, z jakich składa się ten system (izolację cieplną i przeciwwilgociową, podkład cementowy i warstwę wykończeniową). Inaczej po wykonaniu prac budowlanych może się okazać, że zabraknie miejsca na ułożenie wymaganych warstw. Grubość wszystkich warstw, bez warstwy wykończeniowej, w pomieszczeniu z podłogą na gruncie wynosi około 170 mm, a w pomieszczeniu na wyższej kondygnacji (nad pomieszczeniem o tej samej temperaturze) – 100 mm.
Nie warto ryzykować układania ogrzewania podłogowego bez projektu. Możliwość zmiany wydajności tego systemu po jego wykonaniu jest bardzo ograniczona. Nie można na przykład zagęścić rur, można jedynie podwyższyć parametry wody w instalacji, ale tylko wtedy, gdy pierwotnie zostały zaprojektowane jako niższe niż 55/45°C. W projekcie należy także przewidzieć rodzaj warstwy wykończeniowej, bo od niej zależy ilość oddawanego ciepła.

Ogrzewanie podłogowe najlepiej uwzględnić na etapie projektu budowlanego, by przewidzieć odpowiednią rezerwę wysokości konieczną do ułożenia potrzebnych elementów systemu. Autor: RETTIG HEATING		W łazience ogrzewanie grzejnikowe uzupełniane jest często ogrzewaniem podłogowym. Autor: ENIX

Grzejnik członowy żeliwny może pracować w otwartych systemach c.o. Autor: Jarosław Kąkol		Zbyt mały grzejnik członowy aluminiowy można powiększyć, dołączając dodatkowe człony. Autor: FERRO

Wykonanie

Instalacja centralnego ogrzewania zawsze powinna być wykonana starannie, ale szczególnie ważne jest to w wypadku ogrzewania podłogowego. Nierówno powieszony grzejnik można przymocować ponownie, ale błędy popełnione podczas wykonywania ogrzewania podłogowego mogą wiele kosztować, a nawet zmusić inwestora do demontażu źle wykonanej podłogi grzejnej. Uszkodzenia zamontowanego przewodu mogą powstać podczas późniejszych prac budowlanych (na przykład mocowania progu w drzwiach), ale wtedy możliwe są jeszcze naprawy przy zastosowaniu odpowiednich złączek.
Niekiedy producenci systemów ogrzewania podłogowego udzielają gwarancji pod warunkiem wykonania instalacji przez przeszkolonego instalatora. Montaż ogrzewania podłogowego powierzmy zatem doświadczonemu instalatorowi.
W trakcie budowy konieczna jest ścisła współpraca ekip budowlanej, instalacyjnej i wykończeniowej. Ekipa budowlana, która dobrze wykona gładź pod ogrzewanie podłogowe, zaoszczędzi wielu godzin pracy instalatorowi, który przed ułożeniem izolacji nie będzie musiał jej wypoziomować. Instalator z kolei powinien uzgodnić przebieg dylatacji z glazurnikiem, by ten mógł odpowiednio dobrać wielkość i wzór płytek oraz sposób ich ułożenia.

Czyszczenie

Za wyborem ciepłej podłogi przemawiają też względy praktyczne. Podłogę utrzymujemy w czystości bez względu na to, czy pełni funkcje grzewcze czy nie. Czyszczenie grzejnika bywa zaś pracochłonne (gdy jest to konwektor z gęstym ożebrowaniem) i mało kto robi je naprawdę często. Niektórzy producenci grzejników mają w ofercie specjalne szczotki do czyszczenia swoich produktów.

Trwałość

Trwałość grzejnika zależy od jego  rodzaju i typu instalacji (system otwarty czy zamknięty) oraz sposobu jej eksploatacji. Może wynosić od kilku do kilkudziesięciu lat.
Producenci systemów ogrzewań podłogowych przekonują o 50-letniej trwałości układów. Rury, w których płynie woda, wykonane są z materiałów odpornych na korozję (tworzyw sztucznych, miedzi, aluminium łączonego z polietylenem).

Gwarancja

Na system ogrzewania podłogowego udzielana jest najczęściej 10-letnia gwarancja. Zazwyczaj warunkiem jej udzielenia jest zastosowanie w instalacji tylko elementów systemowych danego producenta.
Gwarancja na grzejniki jest różna, zależy od rodzaju grzejnika i producenta. Dla grzejników stalowych płytowych wynosi średnio 5-6 lat, dekoracyjnych łazienkowych i konwektorów od 5 do 10 lat, grzejniki członowe aluminiowe objęte są 15-letnią gwarancją, zaś żeliwne nawet 25-letnią.