Jaki kocioł - taka kotłownia

Każdy chce, aby w jego domu było nie tylko ciepło, ale i bezpiecznie. Ciepło zależy od właściwie dobranego kotła, bezpieczeństwo - od miejsca i sposobu jego zainstalowania.

Domy jednorodzinne ogrzewa się przeważnie gazem (ziemnym lub płynnym), prądem, olejem opałowym, albo tradycyjnie węglem lub drewnem. Kotły spalające te paliwa (z wyjątkiem prądu - może być bezpośrednio doprowadzony do grzejników) różnią się od siebie, więc nieco inne są również wymagania stawiane kotłowniom (pomieszczeniom), w których można je zainstalować.

Kotłownia gazowa

Najchętniej ze względu na cenę korzystamy z gazu ziemnego, ale warunkiem jest istnienie w pobliżu domu lokalnej sieci gazowej. Jeśli jej nie ma, można korzystać z gazu płynnego. Gaz płynny magazynuje się najczęściej w ciśnieniowych naziemnych zbiornikach, usytuowanych na zewnątrz domu, na otwartej przestrzeni.
Uwaga! W budynku mieszkalnym nie wolno prowadzić instalacji gazowych dla różnych rodzajów gazów, na przykład z sieci lokalnej i ze zbiornika gazu płynnego.

Nowoczesne pomieszczenie kotłowni powinno być czyste i eleganckie. Można w nim na przykład obok kotła przechowywać sprzęt sportowy. Autor: Jarosław Kąkol

Lokalizacja i wymiary
Pomieszczenie na kocioł może być specjalnie wydzielone, ale niekoniecznie. Kocioł gazowy mocy do 30 kW (do większości domów jednorodzinnych będzie wystarczający) może pracować także w pomieszczeniu o innym przeznaczeniu, na przykład: w kuchni, łazience, pomieszczeniu gospodarczym.
W kuchni lub łazience montuje się najczęściej kotły wiszące. Zawiesza się je na płaskiej ścianie odpowiedniej grubości. Konstrukcja tej ściany musi udźwignąć kocioł, a niekiedy też pełny zasobnik ciepłej wody użytkowej. Kotły stojące mają na tyle duże gabaryty, że ustawia się je najczęściej w oddzielnych pomieszczeniach. Pomieszczenie dla kotła zasilanego gazem ziemnym może znajdować się na dowolnym poziomie budynku: w piwnicy, na parterze, na strychu.
Uwaga! Kotłów na gaz płynny nie wolno instalować w piwnicach i suterenach poniżej poziomu terenu. Gaz płynny jest bowiem blisko dwukrotnie cięższy od powietrza i w razie nieszczelności instalacji będzie gromadzić się przy podłodze i stwarzać niebezpieczeństwo wybuchu i pożaru.

Wentylacja
Spalanie gazu w kotle będzie przebiegało właściwie, jeśli będzie do niego dopływała dostateczna ilość powietrza i będą sprawnie odprowadzane spaliny. W kotłach tradycyjnych, jedno- i dwufunkcyjnych, powietrze potrzebne do spalania pobierane jest z pomieszczenia, a spaliny odprowadzane są bezpośrednio do komina.

Nawiew. Do spalenia 1 m³ gazu kocioł potrzebuje ponad 10 m³ powietrza. Zbyt mała ilość powietrza prowadzi do niepełnego spalania, powstawania czadu i obniżenia sprawności kotła.
Do pomieszczenia z kotłem gazowym powietrze dostarczane jest najczęściej przez:
- szczeliny (nieszczelności) w otworach okiennych lub drzwiowych danego pomieszczenia lub sąsiednich pomieszczeń,
- otwory nawiewne (także kanały) specjalnie do tego celu przewidziane,
- inne urządzenia techniczne.
Szczegółowe obliczenia kubatury kotłowni, niezbędnej ilości powietrza wymienianego w ciągu godziny oraz pola przekroju otworów dostarczających powietrze z zewnątrz powinien wykonać projektant. Przyjmuje się, że do pomieszczenia kotłowni bez wentylacji mechanicznej wywiewnej trzeba dostarczyć w ciągu godziny - w sposób naturalny lub wymuszony - 1,6 m³ powietrza na każdy 1 kW nominalnej mocy cieplnej kotła.
W nowych domach jednorodzinnych powietrze doprowadza się zwykle otworem nawiewnym w ścianie zewnętrznej o powierzchni przekroju 150 cm². W starych - dopuszcza się nawiew przez nieszczelności w stolarce. Wtedy jednak kubatura pomieszczenia, w którym jest zainstalowany kocioł, musi być większa niż 4 m³ na każdy kilowat mocy kotła. Oznacza to, że kocioł o mocy 20 kW musi być zamontowany w pomieszczeniu o kubaturze nie mniejszej niż 80 m³ (powierzchnia 32 m² przy wysokości 2,50 m) i w pomieszczeniu tym nie będziemy wymieniać stolarki na nowoczesną. Jeśli powietrze doprowadzane jest do pomieszczenia kotła specjalnym otworem nawiewnym, powinien on być wykonany w ścianie zewnętrznej, nie wyżej niż 0,3 m nad podłogą - dla gazu ziemnego, lub na poziomie posadzki kotłowni – dla płynnego.
Do kotłowni zlokalizowanych poniżej poziomu terenu (w piwnicy) często doprowadza się powietrze specjalnym przewodem zwanym zetką (bo ma kształt litery Z). Powietrze napływające do kotła może powodować wychładzanie pomieszczenia, w którym jest zainstalowany. Dlatego trzeba dobrze rozważyć zamiar zainstalowania kotła w łazience, gdzie podmuchy zimnego powietrza są szczególnie nieprzyjemne i jeśli to tylko możliwe, wybrać inne miejsce na kocioł.

Wywiew. Pomieszczenie z kotłem powinno mieć oddzielny przewód wentylacyjny z otworem wywiewnym, umieszczonym pod sufitem.
Uwaga! W pomieszczeniu z kotłem odprowadzającym spaliny do komina o ciągu naturalnym nie wolno stosować mechanicznej wentylacji wyciągowej. Na przykład w kuchni, w której zamontowany jest kocioł, nie wolno używać okapu z wentylatorem. Jeśli kuchnia jest otwarta na pokój, w którym zamierzamy spać, nie powinniśmy w niej instalować kotła.

Do pomieszczenia z kotłem gazowym powietrze może być dostarczane przez szczeliny w otworach okiennych lub drzwiowych albo przez specjalne otwory nawiewne. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

Do kotłowni zlokalizowanych poniżej poziomu terenu (w piwnicy) często doprowadza się powietrze specjalnym przewodem zwanym zetką. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

Jeśli powietrze doprowadzane jest do pomieszczenia kotła specjalnym otworem nawiewnym, powinien on być wykonany w ścianie zewnętrznej; w kotłowni na gaz ziemny otwór nawiewny powinien znajdować się nie wyżej niż 0,3 m nad podłogą. Autor: Marek Sternicki , Agnieszka Sternicka

Odprowadzenie spalin
Spaliny powstające w komorze paleniska kotła muszą być odprowadzane do atmosfery przewodem kominowym. Przewód kominowy powinien być usytuowany w wewnętrznych ścianach budynku i wykonany z materiału odpornego na skondensowaną parę wodną, czyli ze stali kwasoodpornej albo kwasoodpornej kamionki. Komin może też być usytuowany na zewnątrz domu, (na przykład "przylepiony" do jednej z jego ścian), ale pod warunkiem, że zostanie dobrze ocieplony. Kotły z zamkniętą komorą spalania (tak zwane turbo), mocy do 21 kW, nie wymagają komina, ponieważ doprowadzenie powietrza do spalania i odprowadzenie spalin odbywa się specjalnym przewodem spalinowo-powietrznym. Kotły te nie pobierają do spalania powietrza z pomieszczenia. Są dobrym rozwiązaniem do szczelnych, energooszczędnych domów. Nie wolno jednak zapominać o konieczności wykonania wentylacji wywiewnej. W pomieszczeniach z kotłami turbo można stosować wentylację mechaniczną.

Wywiew powietrza z pomieszczenia z kotłem powinien odbywać się otworem wywiewnym, umieszczonym pod sufitem. Autor: Piotr Mastalerz		Spaliny z kotłów tradycyjnych odprowadzane są do komina przewodem spalinowym ze stali kwasoodpornej... Autor: Jarosław Kąkol		...a z kotłów z zamkniętą komorą spalania odprowadzane są do komina przewodem spalinowo-powietrznym. Autor: Piotr Mastalerz

Urządzenia zabezpieczające
Jeśli do zasilania kotła używany jest gaz płynny, zaleca się, niezależnie od mocy kotła, zainstalowanie detektora awaryjnego wypływu gazu. Ponieważ gaz płynny jest cięższy od powietrza, detektor powinien być zamontowany nie wyżej niż 15 cm nad podłogą.

Wymiary kotłowni
W domach nowo budowanych kotły gazowe można instalować w pomieszczeniach o wysokości co najmniej 2,2 m. W domach istniejących - w pomieszczeniach nie niższych niż 1,9 m. Kubatura kotłowni nie może być mniejsza niż 8 m³.

Kotłownia olejowa
Kotły olejowe to urządzenia stojące. Instaluje się je zazwyczaj w wydzielonym pomieszczeniu. Pomieszczenie to powinno spełniać takie same wymagania jak kotłownie z kotłami gazowymi. Podłoga powinna być tam wykonana z materiałów niepalnych. Wentylacja grawitacyjna pomieszczenia powinna zapewnić dopływ powietrza niezbędny do spalania paliwa i usuwać z pomieszczenia wszelkie szkodliwe produkty spalania.

Kotły olejowe to urządzenia stojące, więc instaluje się je zazwyczaj w wydzielonym pomieszczeniu. Autor: Piotr Mastalerz

Magazynowanie oleju
Magazyn oleju najlepiej umieścić wewnątrz domu w piwnicy lub przyziemiu. Wewnątrz domu olej można przechowywać jedynie w zbiornikach ustawionych na podłodze. Jeśli pojemność zbiorników łącznie wynosi poniżej 1 m³ - można je ustawić w pomieszczeniu kotłowni. Jeśli jest większa niż 1 m³, ale nie przekracza 5 m³ - w tym samym pomieszczeniu nie można zainstalować kotła, ale można z powodzeniem przechowywać na przykład rowery czy sprzęt ogrodniczy. Zbiorniki o łącznej pojemności powyżej 5 m³ trzeba instalować w pomieszczeniach używanych tylko do tego celu.

Kotłownia z kotłem na paliwa stałe
Kotły na paliwa stałe to urządzenia stojące, dlatego instaluje się je w oddzielnych pomieszczeniach. W sąsiedztwie pomieszczenia z kotłem powinno znajdować się pomieszczenie do magazynowania opału i przechowywania żużla, który trzeba systematycznie usuwać z kotła. Nie ma szczegółowych wytycznych regulujących zasady magazynowania paliw stałych: węgla, koksu czy drewna. Obowiązują tu ogólne przepisy bezpieczeństwa.

Z przodu kotła na paliwo stałe musi być dostatecznie dużo miejsca na załadunek węgla, koksu czy drewna. Autor: Krzysztof Werner

Lokalizacja i wymiary
Kotły na paliwa stałe można instalować zarówno w piwnicy budynku, jak i na poziomie parteru.
Do kotłów trzeba ręcznie dosypywać węgiel, koks lub dokładać drewno. Z przodu kotła musi więc być dostatecznie dużo miejsca. Kotłownia powinna mieć ponad 2,2 metra wysokości. Przyjmuje się, że na 4,6 kW mocy kotła powinien przypadać co najmniej 1 m³ kubatury kotłowni. Podłoga w kotłowni powinna być wykonana z materiałów niepalnych. Jeśli tak nie jest, trzeba ją co najmniej 0,5 m od krawędzi kotła obić blachą stalową grubości minimum 0,7 mm. W kotłowni drzwi muszą otwierać się na zewnątrz, a w podłodze powinien znajdować się wpust podłogowy, podłączony do kanalizacji, do którego można będzie wylewać wodę z instalacji centralnego ogrzewania przy jej opróżnianiu.

Wentylacja
Powietrze powinno napływać do kotłowni przez niezamykany otwór o powierzchni co najmniej 200 cm², a odpływać - kanałem wywiewnym o przekroju nie mniejszym niż 14 x 14 cm. Wlot do kanału wywiewnego powinien znajdować się pod sufitem pomieszczenia.
Uwaga! W kotłowni z kotłem na paliwo stałe nie może  być mechanicznej wentylacji wyciągowej (wywiewnej).