Fuga wieńczy dzieło. Przegląd zapraw do spoinowania płytek

Spoina, popularnie nazywana fugą, jest nieodłącznym elementem niemal każdej ściany czy posadzki wykończonej płytkami ceramicznymi lub kamiennymi. Wypełniając szczeliny między płytkami, ozdabia je i licuje, a czasem maskuje ewentualne nierówności krawędzi. Fuga ma też inną funkcję - pozwala płytkom na swobodne odkształcanie.

Kiedyś do spoinowania płytek używano wyłącznie zapraw przygotowywanych przez glazurnika. Ich sporządzenie wymagało znajomości odpowiednich receptur i skrupulatnego odmierzania składników.  Obecnie stosuje się zaprawy jednoskładnikowe – z gotowych sypkich mieszanek, których przygotowanie ogranicza się jedynie do rozrobienia z wodą, oraz dwuskładnikowe – z sypkiej zaprawy cementowej, którą rozrabia się z emulsją zawierającą substancje uelastyczniające. Zaprawy stosowane do spoinowania mogą być:
- zwykłe cementowe,
- cementowe uelastycznione,
- elastyczne,
- epoksydowe.
Materiały te różnią się nie tylko składem, ale przede wszystkim zakresem stosowania.

Przy wyborze zaprawy do spoinowania warto kierować się nie tylko kolorem, ale przede wszystkim właściwościami. Na kuchennym blacie najlepiej zastosować zaprawę epoksydową, która jest chemoodporna i łatwo ją utrzymać w czystości. Autor: MAPEI

Czym się kierować przy wyborze

Miejsce. Zaprawy do spoinowania trzeba dobrać do miejsca, w którym są ułożone płytki. Do wyboru są bowiem fugi twarde, odporne na obciążenia mechaniczne, szczególnie nadające się w miejsca, gdzie się dużo chodzi, a nawet jeździ, na przykład do wiatrołapu czy garażu. Są też takie odporne na różnice temperatury i zawilgocenie, przydatne szczególnie na zewnątrz domu, na przykład na tarasie. Na blacie kuchennym, w garażu czy pomieszczeniu gospodarczym warto stosować zaprawy szczelne i chemoodporne.

Rodzaj płytek. To, czy będzie spoinowana glazura, gres czy płytki marmurowe też wpływa na wybór zaprawy do spoinowania. Niektóre materiały nie nadają się do spoinowania płytek marmurowych, inne zaś – przeznaczone właśnie do marmuru, mogą być używane również do ceramiki.

Szerokość fugi. Dobiera się ją nie tylko ze względów estetycznych. Spoiny umożliwiają płytkom swobodne odkształcanie, dzięki czemu te nie pękają i nie odpadają. Spoiny między płytkami ułożonymi wewnątrz domu mogą być wąskie, te wykonywane na zewnątrz – na tarasie czy balkonie – powinny mieć szerokość co najmniej 4 mm. Szerokość fugi jest też uzależniona od wielkości płytek. Do płytek dużych ze względu na większe odkształcenia lepiej stosować szerokie spoiny.
Przed zakupem trzeba zapoznać się z informacjami na opakowaniu, są bowiem zaprawy przeznaczone wyłącznie do wykonywania spoin grubości od 1 do 6 mm (cienkich), są inne o zakresie od 4 do 16 mm (do spoin szerokich). Są też takie o bardziej uniwersalnym zastosowaniu: nadają się do wypełnienia spoin szerokości od 3 do 20, a nawet do 30 mm.
Nie bez znaczenia jest też gatunek płytek. W II i III gatunku może być sporo takich, które są krzywe i nie trzymają wymiarów. Lepiej wtedy zrobić szersze fugi – łatwiej ukryje się w nich różnice w szerokości i długości płytek.

Kolor. Choć zwykle to pierwsze kryterium przy wyborze zaprawy do spoinowania, to nie powinno być najważniejsze. Producenci oferują zaprawy w bardzo różnych kolorach. W zależności od rodzaju zaprawy wybór może być większy lub mniejszy. Dostępny zestaw barw prezentowany jest na specjalnych próbnikach, trzeba jednak pamiętać, że nie zawsze odpowiadają one kolorom rzeczywistym gotowej spoiny.

Gdzie jakie fugi?

Zwykłe zaprawy cementowe

To gotowe suche mieszanki cementu, dodatków modyfikujących i odpowiednio dobranych wypełniaczy mineralnych. Od jakości zastosowanych wypełniaczy zależy faktura i dopuszczalna szerokość spoiny. Zawartość mączki mineralnej w składzie zaprawy pozwala zastosować ją do wypełnienia wąskich szczelin i uzyskać fugę o gładkiej powierzchni. Natomiast średnio- lub gruboziarnisty piasek dodany fabrycznie do zaprawy umożliwia wykonanie spoiny szerszej i bardziej chropowatej.

Zastosowanie. Najczęściej używane są do fugowania niewielkich płytek ceramicznych i kamiennych (ale nie marmurowych), układanych na nieodkształcalnych podłożach wewnątrz pomieszczeń – głównie na ścianach. Miejsca zastosowania takich zapraw nie powinny też być narażone na zbyt częste działanie środków czyszczących lub silnego strumienia wody, gdyż pomimo odporności na wodę, grozi to wymywaniem spoin. Zaprawy cementowe są dostępne w różnych kolorach.

Zaprawy cementowe uelastycznione

To gotowe zaprawy cementowe, uszlachetnione modyfikatorami polimerowymi (zwiększającymi elastyczność spoiny). Zaprawy te zawierają ponadto wypełniacze mineralne lub syntetyczne, zmniejszające porowatość spoin (mała porowatość spoin ułatwia utrzymanie ich w czystości).
Zaprawy cementowe uelastycznione wiążą szybko i nie pękają podczas wiązania, a w trakcie eksploatacji niwelują skutki odkształcania się płytek na przykład pod wpływem zmian temperatury, co umożliwia pracę okładziny. Poza tym są mrozoodporne i wodoodporne (oznacza to, że w stanie zawilgocenia zachowują swoje właściwości), nie są jednak wodoszczelne. Wśród uelastycznionych cementowych zapraw do spoinowania znajdują się też dwuskładnikowe zaprawy cementowo-epoksydowe. Są one wodoszczelne, mrozoodporne i chemoodporne.

Zaprawy do spoinowania okładzin z marmuru, granitu oraz wszelkich polerowanych lub szlifowanych okładzin z kamienia naturalnego stanowią osobną grupę uelastycznionych zapraw cementowych.
Są to szybko twardniejące mieszanki cementów z naturalnymi substancjami mineralnymi, wzbogacone wysokogatunkową, sproszkowaną żywicą syntetyczną lub innymi sztucznymi dodatkami uelastyczniającymi. Ze względu na ich skład, zaprawy do marmuru uniemożliwiają powstawanie przebarwień na krawędziach i powierzchniach okładzin kamiennych. Produkowane są w kilku podstawowych, jasnych kolorach.

Zastosowanie. Zaprawy uelastycznione dzięki swoim właściwościom mają bardziej uniwersalne zastosowanie. Mogą więc służyć do wypełniania zarówno cienkich, jak i grubych szczelin, przy spoinowaniu płytek ceramicznych oraz kamiennych (zasadniczo oprócz marmurowych) wewnątrz i na zewnątrz domu. Szczególnie nadają się w miejscach, gdzie płytki układane są na podłożach odkształcalnych, czyli na płytach wiórowych, gipsowo-kartonowych, ogrzewanych podłogach albo cokołach, tarasach czy balkonach. Nadają się też do spoinowania płytek ułożonych na ogrzewaniu podłogowym.
Zaprawy uelastycznione dostępne są w różnych kolorach. Jednak ze względów praktycznych do płytek na posadzkach, zwłaszcza układanych na zewnątrz budynków, zaleca się używać spoin w kolorze szarym. Wskutek długotrwałego oddziaływania czynników atmosferycznych w spoinach kolorowych mogą bowiem wystąpić zmiany w odcieniach, na przykład rozjaśnienie czy wypłowienie barwy.

Zaprawy do spoinowania okładzin z marmuru mogą być stosowane zarówno wewnątrz (także na podłogach ogrzewanych), jak i na zewnątrz budynku do wypełniania raczej wąskich szczelin. W szczególnych sytuacjach zaprawy do marmuru mogą być również używane do fugowania płytek ceramicznych, na przykład gdy konieczne jest szybkie oddanie okładziny do eksploatacji.

Zaprawy cementowo-epoksydowe służą do fugowania nieporowatych płytek ceramicznych (szkliwionych lub nieszkliwionych), narażonych na szczególnie ciężkie warunki eksploatacji, na przykład trwałe zawilgocenie – można nimi fugować płytki w pobliżu prysznica czy w basenie, duże obciążenia oraz oddziaływanie substancji chemicznych. Mogą być używane do spoinowania płytek ściennych i podłogowych wewnątrz i na zewnątrz budynków.
Ponieważ po stwardnieniu spoiny są bardzo odporne na ścieranie, z powodzeniem można je stosować na przykład do fugowania płytek układanych w wiatrołapach, holach czy garażach.

Wykańczając pomieszczenie gospodarcze, warto się zastanowić, na jakie niebezpieczeństwa narażone będą spoiny, i wybrać zaprawę, która im sprosta, na przykład cementowo-epoksydową. Autor: Krzysztof Zasuwik		Wybierając zaprawę do spoinowania płytek ułożonych na zewnątrz, trzeba pamiętać, że musi ona być odporna na gwałtowne zmiany temperatury i mrozy. Autor: Mirosław Krogulec

Zaprawy epoksydowe

To zaprawy o właściwościach plastycznych i szczególnej wytrzymałości mechanicznej, odporności na zużycie oraz bardzo dobrej przyczepności do podłoża. Dostępne są w postaci dwuskładnikowych, chemoodpornych preparatów, zawierających żywicę epoksydową z wypełniaczami mineralnymi i dodatkami modyfikującymi.

Zastosowanie. Szczególnie nadają się do spoinowania płytek ściennych i podłogowych narażonych na stałe zawilgocenie i agresję chemiczną, jaka ma miejsce na przykład w basenach. Dzięki szczelności i małej porowatości, a przy tym odporności na kwasy, zaprawy epoksydowe nie wchłaniają pary wodnej ani innych substancji powodujących trwałe zabrudzenia, na przykład tłuszczu, dlatego łatwo je utrzymać w czystości przy użyciu typowych środków myjących. Mogą być zatem stosowane na przykład do wypełnienia szczelin między płytkami ułożonymi w kuchni na podłodze czy blacie roboczym.

Z fugą czy bez
Modne ostatnio stało się układanie płytek na styk, bez spoin. Jeśli już zdecydujemy się na taki sposób, najbezpieczniej wybrać do tego płytki rektyfikowane, których brzegi są odpowiednio cięte. Układanie na styk zwykłych płytek jest dość ryzykowne: pod wpływem różnych czynników płytki mogą się odkształcać, co bez zaworu bezpieczeństwa, jakim są fugi, może doprowadzić do ich popękania.

Autor: SICHENIA

Masy elastyczne

To gotowe masy silikonowe, silikonowo-kauczukowe, poliuretanowe lub akrylowe. Są wodoszczelne, odporne na powstawanie grzybów i pleśni, zmiany temperatury, a także oddziaływanie chemikaliów (w tym większości typowych środków czyszczących).

Zastosowanie. Przeznaczone są głównie do wypełniania szczelin dylatacyjnych, znajdujących się na przykład między płytkami w narożach ścian, w miejscu połączeń ścian z posadzką, jak również takich, które dzielą powierzchnie tarasów czy balkonów.
Niektóre z dostępnych na rynku mas łatwo dopasować kolorystycznie do innych mas do spoinowania, dlatego mogą być użyte obok nich na jednej ścianie lub posadzce.

Autor: OPTIROC

Przed zakupem zawsze warto zapoznać się z kartą techniczną (etykietą), zawierającą informacje dotyczące właściwości i zakresu stosowania zaprawy. Pomoże nam to w ocenie, czy wybraliśmy dobry materiał. Nie można przy tym pominąć sprawdzenia, czy produkt ma wymagane świadectwa dopuszczenia do użycia (atesty PZH, aprobaty techniczne, a więc powinnien być oznaczony Znakiem Budowlanym) oraz jaki jest czas przydatności do użytku.

Warto wiedzieć,
że najmniej pieniędzy trzeba wydać na zwykłe zaprawy cementowe, najwięcej na specjalne zaprawy epoksydowe, które w typowych zastosowaniach mogą z powodzeniem zostać zastąpione tańszymi preparatami cementowo-epoksydowymi.

Warto pamiętać,
że porównując ceny zapraw, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko cenę 1 kg, ale także ich wydajność, która jest uzależniona od wielkości płytek oraz szerokości i głębokości szczelin przeznaczonych do wypełnienia.