Kotły i palniki na pelety

Urządzenia te to nowość na naszym rynku, podobnie jak opał, który się w nich spala. Są bezpieczne dla środowiska, ale przede wszystkim pozwalają znacznie obniżyć koszty ogrzewania.

Kotły i palniki na pelety są już dobrze znane w krajach skandynawskich, Niemczech, Austrii, Kanadzie i USA. Najczęściej zastępują kotły olejowe lub węglowe w domach jednorodzinnych i niewielkich kotłowniach. Palniki są doinstalowywane do istniejących kotłów (głównie olejowych).
Na naszym rynku pierwszy kocioł na pelety pojawił się przed mniej więcej rokiem, a obecnie mamy już kilkunastu producentów i dystrybutorów takich urządzeń. Są one przeważnie produkcji duńskiej, fińskiej, niemieckiej, czeskiej bądź austriackiej. W ofercie możemy też znaleźć dobrej jakości polskie kotły na pelety. Ich cena – chociaż niemała – zwykle jest konkurencyjna, zwłaszcza w stosunku do produktów z Zachodu. Kotły te mają prostszą konstrukcję, nie zapewniają aż tak komfortowej obsługi, ale są wyposażone we wszystkie niezbędne zabezpieczenia i mają niewiele niższą efektywność. Przy wyborze, jak zawsze, powinno się jednak oprócz ceny brać pod uwagę cechy użytkowe urządzeń, tak by najlepiej dostosować je do oczekiwań i możliwości eksploatacji.

Taniej i z kredytem

Kotły na pelety to bardzo ciekawa propozycja dla tych, którzy poszukują stosunkowo wygodnego i taniego systemu ogrzewania do nowo budowanego domu (koszty eksploatacji są niższe niż przy ogrzewaniu olejowym czy gazowym). Kotłami i palnikami na pelety powinni się zainteresować także właściciele istniejących budynków – szczególnie nie wyposażonych w instalację gazową – którzy chcieliby obniżyć koszty ogrzewania albo myślą o usprawnieniu starej instalacji zasilanej kotłem na paliwo stałe.
Na kupno tych urządzeń można otrzymać preferencyjny kredyt o bardzo niskim oprocentowaniu (na poziomie 1-3% rocznie) lub z tak zwaną premią termomodernizacyjną w wysokości 25% kwoty kredytu. W ten sposób są promowane inwestycje służące ochronie środowiska.

Kocioł czy palnik?

Jeśli chce się zastąpić używany dotąd opał peletami, można doinstalować nowy palnik do istniejącego kotła albo wymienić kocioł. Ceny palników są niższe (porównywalne jednak z ceną tańszych kotłów), ale sprawność kotłów jest wyższa. Dlatego nie zawsze wymiana samego palnika to najkorzystniejsze rozwiązanie.
Na pewno warto wymienić palnik w nowoczesnym kotle olejowym, ale gdy używa się nie najnowszego kotła na paliwa stałe, lepiej zdecydować się na zakup nowego kotła na pelety. Można wybrać taki, który dodatkowo jest przystosowany do spalania innych paliw.

Uwaga! Nie każdy kocioł olejowy czy gazowy można przystosować do spalania peletów. Musi to być kocioł z dużą komorą spalania. Trzeba też pamiętać o tym, że gdy do kotła olejowego o mocy 20 kW zainstalujemy palnik na pelety, otrzymamy kocioł na pelety mocy około 10 kW (moc obniży się z powodu mniejszej kaloryczności peletów i większej ilości gazów spalinowych).

Pelety i paliwa alternatywne

Część dostępnych na naszym rynku kotłów na pelety może również spalać inne paliwa: drewno, łupki, zrębki, odpady zbożowe oraz ziarno pszenicy, jęczmienia, owsa, kukurydzy, a także węgiel groszek. Sprawność tych kotłów przy spalaniu peletów zwykle sięga około 90%, natomiast przy spalaniu innych paliw – 80-85%.
Paliwa alternatywne zawierają więcej popiołu i wilgoci niż pelety, dlatego palniki w takich kotłach mają na przykład specjalną konstrukcję zapobiegającą spiekaniu się popiołu.
Producenci urządzeń do spalania peletów stawiają niekiedy wymagania odnośnie rozmiaru granulatu i jego jakości. Niektóre pelety mogą mieć bowiem wyższą od oczekiwanej zawartość popiołu, wilgoci albo żywicy (zależy to między innymi od surowca, z jakiego są produkowane).

Automatyka, zabezpieczenia
Kotły na pelety są wyposażone w urządzenia zapewniające automatyczną kontrolę i regulację procesu spalania. Sterują one ilością powietrza do spalania oraz ilością i częstotliwością podawania paliwa. Kontrolują temperaturę zasilania i powrotu, a także temperaturę spalin. Dają możliwość regulacji pogodowej lub pokojowej. Alarmują w razie braku paliwa i przeprowadzają autodiagnostykę błędów. Te najbardziej zaawansowane technologicznie mają jeszcze inne użyteczne funkcje, na przykład wspomaganie pomiarów kominiarskich (tak zwany tryb kominiarz).
We wszystkich kotłach i palnikach są zastosowane rozwiązania gwarantujące bezpieczną pracę, przede wszystkim systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych – przed cofnięciem się płomienia do zbiornika z paliwem przez podajnik czy przekroczeniem określonej temperatury. Gdyby zaszła konieczność zgaszenia płomienia, samoczynnie uruchamiają się zraszacze wodne lub gaszenie proszkowe. Funkcje służące ochronie to również system antyzamrożeniowy czy przewietrzanie kotła podczas przestojów.

Uwaga! Znaczny ciężar kotłów nie jest ich wadą. Świadczy o dostatecznej powierzchni do nagrzewania, utrzymania temperatury i o solidności konstrukcji.

Wszystkie kotły na pelety są wyposażone w zbiornik paliwa, z którego samoczynnie je pobierają do komory spalania. Uzupełnienie peletów w zbiorniku może się odbywać ręcznie. Autor: PEDERSHAAB/PROFI-MET

Bezobsługowe, czyli jakie?

Kotły i palniki na pelety poleca się jako niewymagające obsługi w przeciwieństwie do innych kotłów na paliwa stałe. Faktycznie, wszystkie są wyposażone w zasobnik (zbiornik) paliwa, z którego samoczynnie je pobierają i dozują w odpowiedniej, dokładnie odmierzonej ilości do komory spalania. Taki zbiornik wystarcza na minimum dwa dni ogrzewania z maksymalną mocą kotła (przeciętnie od czterech do siedmiu dni). Do niektórych urządzeń można indywidualnie dobrać wielkość zbiornika, zapewniając jeszcze dłuższy czas pracy bez uzupełniania opału.
Część kotłów można też wyposażyć w instalację automatycznie pobierającą i transportującą paliwo ze zbiornika całorocznego usytuowanego w sąsiedztwie kotłowni. Wtedy przez cały sezon jesteśmy zwolnieni z obowiązku uzupełniania paliwa. Potrzebujemy jednak sporo miejsca na składowanie peletów (dla domu o powierzchni 150 m² to 7-11 m³), w którym – o czym warto pamiętać – nie ulegną one zawilgoceniu. Gdy nie ma takiego miejsca, dobrym rozwiązaniem może być silos umieszczony na zewnątrz budynku.
Kłopotliwe w wypadku innych kotłów na paliwa stałe bywa też ich czyszczenie i usuwanie popiołu. W urządzeniach na pelety zminimalizowano ten problem – spalanie jest bardzo dokładne, a ten rodzaj opału zawiera znikomą ilość popiołu. Zależnie od kotła, mocy, z jaką pracuje, i jakości peletów popiół usuwa się co kilkanaście dni, kilka razy w sezonie albo nawet tylko raz na sezon. Ponadto część urządzeń ma funkcję samoczyszczenia.

Korzystanie z kotła może być jeszcze wygodniejsze, gdy wyposaży się go w instalację automatycznie transportującą paliwo z dużego zbiornika. Autor: HDG BAVARIA

Jak szacować koszty eksploatacji?

Kotły na pelety mogą być stosowane zarówno do centralnego ogrzewania, jak i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Przy kotle trzeba wtedy zainstalować specjalny zasobnik. W sezonie letnim, gdy kocioł pracuje tylko na potrzeby przygotowania ciepłej wody, jego moc w okresach „czuwania” jest redukowana do minimum. Wiele urządzeń pracuje wtedy tylko na zasadzie podtrzymywania żaru.
Większość kotłów podczas pracy pobiera energię elektryczną – od kilkudziesięciu do stu watów. Są jednak i takie, które nie wymagają podłączenia do prądu. Ich praca jest tańsza.
Kotły, które do rozruchu potrzebują grzałki elektrycznej, najwięcej energii pobierają właśnie podczas uruchamiania. Przerwanie ich pracy i konieczność ponownego rozruchu następuje jednak tylko w wypadku braku paliwa.
Na koszty eksploatacji ma wpływ przede wszystkim wysoka sprawność urządzeń (dla kotłów spalających tylko pelety przekraczająca 90%). Ważna jest również samoczynna regulacja mocy pozwalająca płynnie dostosować moc kotła czy palnika do potrzeb i szeroki zakres tej regulacji.
Deklarowane przez producentów zużycie peletów jest również wskaźnikiem efektywności, jednak zależnie od mocy urządzenia może być bardzo różne. Z im większą mocą będzie ono pracować, tym więcej zużyje peletów.

Gdzie zaopatrzyć się w opał?

Dla wszystkich zainteresowanych ogrzewaniem peletami mamy dobrą wiadomość. Pod koniec ubiegłego roku do kilku istniejących wytwórni peletów dołączyły kolejne. Według informacji, jakie uzyskaliśmy z Bałtyckiej Agencji Poszanowania Energii, teraz jest ich 17. Wygląda na to, że już niedługo niezależnie od regionu kraju nie powinno być problemu z zakupem opału.
Informacji o możliwościach zakupu peletów często dostarczają producenci i dystrybutorzy kotłów i palników. Niektórzy gwarantują dostawy. Być może niedługo, za przykładem Niemców czy Finów, będziemy mogli kupować mniejsze opakowania peletów na stacjach benzynowych, tak jak teraz węgiel drzewny czy drewno do kominka.

Pelety – jeden z najlepszych substytutów paliw kopalnych
Pelety zalicza się do ekologicznych paliw z biomasy. Są produkowane głównie z rozdrobnionych odpadów drzewnych (wiórów, trocin), ale można je także wytwarzać z roślin pochodzących z upraw energetycznych (wierzby, topoli). Mają postać niewielkich, twardych pałeczek średnicy od 6 do 25 mm i długości do kilku centymetrów. Cechuje je wysoka wartość energetyczna oraz znikoma zawartość popiołu i substancji szkodliwych dla środowiska. Na świecie zostały uznane za jeden z najlepszych substytutów węgla, oleju opałowego i gazu.